Những ngày cuối cùng của tháng 6 đang dần đi qua với dấu ấn đặc biệt về nhiều hoạt động kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025). Cũng dịp này, một hội thảo khoa học về lĩnh vực văn hóa đã được tổ chức trên quê hương của nhà văn Nam Cao, với nhiều thông điệp rất đáng được lan tỏa.
Một chiều mùa thu Hà Nội cách đây 5 năm, tôi gặp Nguyễn Văn Học, đó là lần đầu tiên. Chúng tôi kéo nhau ra một quán bia hơi ngồi nhìn mùa thu vắt ngang phố âm trầm. Câu chuyện rôm rả theo từng ly bia. Kiểu như cần một chút men để dễ gợi chuyện bởi kẻ Bắc người Nam chỉ biết nhau qua trang viết. Ấy vậy mà như thân thiết.
“Tiếng gọi chân trời” không chỉ là một tổ hợp những con chữ trải trên trang giấy, mà là cuộc hành trình vượt thời không về những chiều kích của thiên nhiên, thời cuộc và trái tim con người.
Nhà thơ Chế Lan Viên trong “Nghĩ thêm về Nguyễn” đã viết: “Anh lập công trên dòng ngôn ngữ ấy/ (...)/ Cho nghìn năm sau vầng trăng tiếng Việt mãi còn”. “Dòng ngôn ngữ ấy” chính là chữ Nôm và “Vầng trăng tiếng Việt” mà Chế Lan Viên nói đến là "Truyện Kiều" - một kiệt tác của đại thi hào Nguyễn Du, niềm kiêu hãnh của văn chương Việt trên văn đàn quốc tế.
Ông đã đọc rất nhiều để chọn lọc ra 46 tác giả với những tác phẩm đặc trưng của họ. Một sự lựa chọn tác giả và tác phẩm trải dài từ trước, trong và sau chiến tranh cho đến thời điểm hiện tại. Có thể nói đây là một tác phẩm khá đồ sộ cả về số lượng chữ, hàm lượng văn chương trong những tác phẩm mà nhà thơ Hữu Thỉnh từng đọc, nghiên cứu. Đọc ông càng thấy trí tuệ, tấm lòng, tình cảm và tài năng của Hữu Thỉnh đối với văn chương.
Những năm gần đây, giáo dục Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học, thay vì đơn thuần truyền thụ kiến thức. Môn Ngữ văn - môn học tưởng chừng chỉ cần "cảm xúc" - nay cũng bước vào guồng quay này. Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, năng lực đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại trở thành yêu cầu cốt lõi.
Wislawa Szymborska - nữ sĩ Ba Lan, Nobel văn chương 1996 - từng viết: “thơ là gì vậy/ với câu hỏi này/ đã có nhiều câu trả lời run rẩy”. Phải, thơ (cũng như văn chương hay nghệ thuật nói chung) luôn ở trạng thái trên - đường, là cái - đang - là, không bao giờ có thể xong xuôi, hoàn tất.
Ngày 13/4 vừa qua, nhà văn Peru đoạt giải Nobel Văn chương 2010 Mario Vargas Llosa đã qua đời tại thủ đô Lima. Trên mạng xã hội, các con cho biết ông ra đi thanh thản trong vòng tay gia đình ở tuổi 89. Thông tin nói trên gây rúng động văn đàn bởi lúc sinh thời, ông là một trong những cây viết quan trọng nhất của khu vực Mỹ Latin, góp phần đưa địa hạt này lên bản đồ văn chương thế giới.
Nhà văn đương nhiên là đọc mọi thứ. Bởi văn chỉ tràn ra trong nhà văn khi mà cái sống đã thật đầy. Mà lưng túi vốn sống của nhà văn thì phải là một khối tổng hòa nhuyễn gộp: vốn trải nghiệm thực tế, sức hư cấu tưởng tượng, và vốn đọc. Đọc là con đường ngắn nhất, là phương cách tối ưu để bổ khuyết những hụt lẹm, để vượt thoát những giới hạn nơi cái sống của một chủ thể sống.
Những năm 1990, cái tên Trần Gia Bảo đã là sự ngưỡng mộ của chúng tôi, bởi hồi ấy khắp các mặt báo dành cho học sinh, sinh viên, tên chị đã rầm rộ với loạt bài viết, truyện ngắn rất ấn tượng. Khi tôi quay lại với câu chuyện viết lách sau 15 năm từ thời sinh viên, thì Trần Gia Bảo đã là Phó tổng biên tập của một tờ báo lớn ở TP Hồ Chí Minh.
Nhà văn Nguyễn Đình Tú tuổi Giáp Dần - 1974, mệnh Thủy (Đại Khê Thủy) nên tính cách anh mang đặc tính của nước với sự mềm mại, ưa thích tự do và một sức mạnh đáng gờm. Có lẽ vậy nên trước những khó khăn, thử thách mới, Tú luôn hứng khởi, tìm cách vượt qua nó hơn là ngần ngừ, thoái thác.
Tôi đọc khá nhiều thơ của Trần Ngọc Mỹ trên các báo, tạp chí, không phải vì chúng tôi là bạn bè văn chương đọc cho chiếu lệ, hay để có chất liệu “chém gió” mà đơn giản chỉ vì tôi thích cảm giác vừa đọc thơ vừa như thưởng họa qua ngôn ngữ thơ của chị.
Những năm gần đây, họa sĩ Ngô Xuân Khôi được nhiều báo, tạp chí chuyên lĩnh vực văn hóa-văn nghệ đặt vẽ minh họa và vẽ tranh bìa báo Xuân. Ông luôn làm bằng sự nhiệt tình, lòng đam mê và niềm mong muốn được song hành cùng những tác phẩm văn chương.
Trong quyển sách "Tuyển tập văn hóa Nam Định thế kỷ XX" (nghiên cứu - lý luận - phê bình) NXB Văn hóa-Thông tin và Công ty Văn hóa Trí tuệ Việt, H.2005, nhà thơ Vũ Quần Phương khẳng định ở trang 437 (bài viết về nhà thơ Nguyễn Bính) rằng: “Nguyễn Bính không làm thơ tả cảnh thực hay phong tục nông thôn. Cảnh quê trong thơ anh không có những chi tiết sắc sảo như trong thơ Anh Thơ, Đoàn Văn Cừ, anh không dựng cảnh bằng quan sát”.
Có một đêm, không nhớ đêm nào của những ngày bận bịu cuối năm, điện thoại reo lên gắt gao lúc 23g đêm, khiến tôi giật mình. Hóa ra chị Lê Thị Mây. Nhà thơ Lê Thị Mây.
Văn trẻ 2024 (tạm tính những tác giả dưới 35 tuổi) là cuộc trình diện đầy sôi nổi của nhiều cây bút tài năng, nhiệt huyết, cá tính, đánh dấu những bước chuyển mình sáng tạo, mãnh liệt và ấn tượng.
Đỗ Chu là một trong số ít các văn tài đặc biệt của xứ Bắc Hà, một số truyện ngắn và bút ký của ông được xếp vào hạng “đặc sản” truyền kỳ của dòng văn chương lịch lãm, thâm thúy suốt mấy chục năm qua.
Ngô Thanh Vân hiện đang là Phó chủ tịch Hội VHNT tỉnh Gia Lai, một số ít cây bút nữ thuộc thế hệ viết văn 8X còn bền bỉ trên cao nguyên lộng gió này. Dẫu bố mẹ đều đến từ miền gió Lào xứ Nghệ, nhưng Vân lại sinh ra và lớn lên ở Gia Lai, nên mỗi con đường, mỗi hàng cây, mỗi góc phố như thắm thiết vào trong vùng ký ức đầy thương tưởng và luyến nhớ của cô nàng.
Là một tác giả trẻ người dân tộc Nùng hiếm hoi dấn thân vào con đường văn chương, Lý Thị Thủy đang ngày càng chứng tỏ là cây bút giàu nội lực, đa năng. Từng đọc nhiều truyện ngắn của Lý Thị Thủy, tôi bất ngờ khi nhận tập tiểu luận "Khơi chuyện" mới ấn hành của cô với những cảm nhận văn chương thật tinh tế...
Tác giả Hiếu Trung Long từng đoạt giải Ba cuộc thi truyện ngắn Báo Văn nghệ (2015-2017), vậy rồi cây bút tỉnh Điện Biên lại lặng thầm về với núi rừng Tây Bắc. Sống và viết bằng nguồn cơn mê đắm cho mảnh đất mà mình đã sinh ra, lớn lên, bám trụ.
