#Bắc Cực

Trong cuộc họp báo với Tổng thư ký NATO tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng hồi giữa tháng 3, Tổng thống Mỹ Donald Trump một lần nữa tuyên bố, Mỹ quản lý Greenland là cần thiết để tăng cường an ninh quốc gia và quốc tế. Thực tế, sự quan tâm của ông Trump đối với Greenland lần đầu tiên được bày tỏ vào năm 2019, nhưng chưa bao giờ phát triển thành bất kỳ hành động nào. Nhưng nay, sau 6 năm, người đứng đầu Nhà Trắng lại đang liên tục hối thúc và nỗ lực để Mỹ sớm sở hữu hòn đảo bán tự trị này của Đan Mạch.

Diễn đàn quốc tế Bắc Cực là nền tảng quan trọng để thảo luận các vấn đề hiện tại liên quan đến sự phát triển toàn diện các vùng lãnh thổ Bắc Cực, thiết lập cơ chế hiệu quả cho việc sử dụng chung và khai thác các nguồn tài nguyên phong phú của khu vực này ở nhiều cấp độ khác nhau.

Bối cảnh an ninh, chính trị thay đổi nhanh chóng, cùng với đó là sự quan tâm ngày càng lớn hơn của Trung Quốc cũng như việc coi như “sân nhà” của Nga đối với vùng Bắc Cực, đã khiến chính quyền Canada đầu tư quyết liệt hơn cho sự hiện diện quân sự của mình ở vùng đất quanh năm băng giá này.

Trong suốt lịch sử chinh phục vùng cực Bắc địa cầu, Nga luôn thể hiện vị thế dẫn đầu. Đế chế Nga là nước đầu tiên có tàu phá băng hạng nặng Yermak có thể nghiền vụn lớp băng dày từ năm 1898.

Trong những năm gần đây Bắc Cực đã trở thành thỏi nam châm thu hút không ít sự lo lắng về biến đổi khí hậu khi các nhà khoa học hồi hộp theo dõi lớp băng Greenland để tìm thấy dấu hiệu về sự tan chảy cùng nỗi lo lắng về suy thoái môi trường tràn lan. Song không phải luôn như vậy.

Nga và Trung Quốc thời gian gần đây đã mở rộng hợp tác chiến lược đáng kể, đặc biệt trong lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng vận tải qua Bắc Cực, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc thay đổi cán cân thương mại và chiến lược toàn cầu.

Nga và Trung Quốc đánh giá quan hệ song phương đang “ở mức cao chưa từng có”, đồng thời nhất trí mở rộng hơn nữa các mặt hợp tác, bao gồm tăng cường khai thác tiềm năng của Tuyến đường biển phương Bắc kết nối lục địa Á- Âu chạy dọc bờ biển phủ băng tuyết của Nga gần Bắc Cực.

Tàu phá băng chiến đấu lớp Project 23550 đầu tiên của Hải quân Nga mang tên Ivan Papanin có một điểm lạ so với những con tàu phá băng khác: nó được trang bị vũ khí và được thiết kế để có thể tăng cường hỏa lực trong tương lai. Khi cần, tàu lớp Project 23550 có thể được trang bị tên lửa hành trình.

Hai cuộc tập trận quân sự chưa từng có tiền lệ đã được Mỹ và các đồng minh NATO tiến hành ở nhiều khu vực tại Bắc Cực, điều này báo hiệu lập trường mới của phương Tây trong khu vực.

Ngày 4/6, Đô đốc Giedrius Premeneckas - Tư lệnh Hải quân Litva xác nhận: Khoảng 4.000 binh sĩ của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) sẽ đến Litva trên hơn 50 tàu chiến để tham gia cuộc tập trận lớn nhất vùng Baltic mang tên Baltops 2024.

Từng là một vùng biển rộng lớn và khó tiếp cận, nơi các quốc gia hợp tác cùng nhau để khai thác tài nguyên thiên nhiên, Bắc Cực ngày càng tiến gần hơn tới viễn cảnh chứng kiến những cuộc cạnh tranh mạnh mẽ. Các núi băng tan chảy do biến đổi khí hậu và giao thông gia tăng ở rìa phía Nam của Bắc Băng Dương cũng là lúc nhiều quốc gia, kể cả những nước nằm ở vĩ độ thấp hơn, có những tính toán, vừa mang lại cơ hội, vừa tiềm ẩn nguy cơ cạnh tranh cường quốc.

Giới chuyên gia đánh giá nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về biến đổi khí hậu, thì đừng tìm đâu xa ngoài những vùng lạnh nhất của hành tinh để chứng minh rằng hành tinh này đang nóng lên với tốc độ chưa từng thấy. Bắc Cực đang nóng lên nhanh gấp đôi so với phần còn lại của thế giới- theo Báo cáo về Bắc Cực năm 2021, được Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ công bố.

Khi NATO tăng cường sức mạnh thông qua các quốc gia Bắc Âu, Nga có nhiều lý do để xích lại gần Trung Quốc hơn trong bối cảnh cuộc cạnh tranh địa chính trị ở Bắc Cực nóng lên. Trong một thế giới đầy rẫy những kình địch và cạnh tranh địa chính trị, Hội đồng Bắc Cực là một diễn đàn gồm 8 thành viên từng làm việc trong sự hòa hợp thầm lặng, bao gồm cả Nga với dân số lớn nhất ở đó.

“Chúng tôi nói với cả thế giới: Chúng tôi đang tuần tra ở khu vực này. Và có những điều, chúng tôi không muốn bạn thực hiện ở đây”. Đó là lời của Kenneth Boda, một chỉ huy thuộc Lực lượng bảo vệ bờ biển Mỹ, được tờ Thời báo Phố Wall (The Wall Street Journal/WSJ) trích dẫn, trong bài báo có tiêu đề “Quân đội Mỹ bám sát Nga và Trung Quốc, trong cuộc đua giành giật một Bắc Cực đang tan chảy” (Americas Military Trails Russia and China in Race for the Melting Arctic), đăng tải ngày 30/7/2023.

Bắc Cực là một trong những khu vực cuối cùng chưa được khai thác trên thế giới. Khí hậu và nhiệt độ khắc nghiệt ở nơi đây là rào cản tự nhiên đối với sự phát triển và khai thác, nhưng cuộc khủng hoảng khí hậu đang nhanh chóng thay đổi điều này.

Phát biểu trong buổi lễ hạ thủy tàu phá băng chạy bằng năng lượng hạt nhân mới ngày 22/11, Tổng thống Vladimir Putin cho biết đây không chỉ là nỗ lực giúp đảm bảo hoạt động hàng hải quanh năm ở Bắc Cực mà còn biểu thị cho “sức mạnh tại khu vực Bắc Cực” của Nga.

Mỹ có kế hoạch bổ nhiệm một đại sứ chung cho khu vực Bắc Cực, phản ánh tầm quan trọng chiến lược và thương mại ngày càng gia tăng của khu vực này.

Có thể nói một cách hoàn toàn chính xác rằng: Bắc Cực đang là “tuyến đầu” trong cuộc chiến chống lại biến đổi khí hậu.

TASS dẫn lời Tổng thống Nga Putin hôm 5/12 cho biết, trong những thập kỉ tới, Moscow sẽ phát triển ở Bắc Cực và các vùng lãnh thổ phía bắc. Phát biểu này được ông Putin đưa ra tại cuộc gặp trực tuyến với các tình nguyện viên và những người tham gia chung kết cuộc thi “Tình nguyện viên nước Nga - 2020”. 

Vào những ngày cuối cùng của năm 2018 tại quần đảo Svalbard của Na Uy, nơi chìm trong tăm tối của màn đêm vùng cực, một chiếc tàu kéo lưới tôm có tên là Northguider bị mắc cạn ở ngoài khơi bờ biển của một trong số các hòn đảo. Phòng máy trên tàu ngập nước biển.