Tháng 3/2025, các nhà khảo cổ học đã khai quật một chiếc thuyền hai thân (hai đáy hay hai bụng ) cổ ở thị xã Thuận Thành, Bắc Ninh. Trong khi chờ kết quả phân tích carbon-14, các nhà khảo cổ học có hai giả thuyết: đa số xác định nó có niên đại thế kỷ 11-14, thời Lý-Trần.

Có công được thưởng, có lỗi bị phạt, làm quan xưa nay vẫn được xử lý như thế. Nhưng, thời xưa, quan mắc lỗi mà trong sạch có cơ hội được xóa lỗi, sau đó vẫn được thăng chức. Thời nhà Nguyễn, có những vị quan như Tổng đốc Thanh Hóa Tôn Thất Lương, Thượng thư Bộ Lại Hoàng Văn Diễn, Thượng thư Bộ Hình Bùi Phổ là những vị quan trong sạch, đều được hưởng ân điển như vậy và được sử sách ngợi ca.

Rành rẽ trong chính sử nước nhà, Hồ Nguyên Trừng (1374-1446) con trưởng của Hồ Quý Ly, lẽ thường phải được cha truyền ngôi báu. Nhưng, Hồ Quý Ly đã đưa người em trai của Hồ Nguyên Trừng là Hồ Hán Thương lên thay.

Trên thế giới, có những tên gọi thành phố vượt ra khỏi vai trò của một địa danh đơn thuần. Những cái tên ấy thường gắn liền với các biến động lịch sử và theo thời gian, trở thành biểu tượng. Ở nước Nga suốt một thập kỷ qua, vào mỗi dịp lễ trọng đại liên quan đến Thế chiến II, thành phố Volgograd lại trở về với cái tên trước đó - Stalingrad.

Cách đây đúng 100 năm, năm 1925, nhà khảo cổ học Pháp gốc Nga Victor Goloubew, Viện Viễn đông Bác cổ Pháp, là người đầu tiên đến khảo sát, viết bài nghiên cứu với các hình ảnh, bản dập và hình vẽ từ các hình khắc trên bãi đá cổ tại thung lũng Mường Hoa, Sa Pa, Lào Cai.

Thời xưa, khi chưa có các phương tiện truyền tin hiện đại, con người dựa vào âm thanh, hình ảnh để truyền tin. Hiệu lệnh của quân đội dựa vào tiếng trống, hay lá cờ, ngọn đèn, cột khói.

Nghiên cứu sự tiến hóa của loài người là quá trình ghép nối các manh mối rải rác về cách chúng ta từng tồn tại trong hoàn cảnh khắc nghiệt. Một trong những bí ẩn lớn nhất là quy mô dân số cổ đại của loài người từng lớn hay nhỏ như thế nào.

Đà bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI) và tiềm năng lớn của ngành robot AI hình người khiến các quốc gia đổ nhiều tỷ USD để phát triển và ứng dụng chúng vào đời sống. Và trong bức tranh toàn cầu này, các công ty Trung Quốc nổi lên như một thế lực đáng gờm, không chỉ bắt kịp mà còn từng bước vượt qua đối thủ phương Tây về cả tốc độ và quy mô sản xuất.

Một nhóm nhà nghiên cứu Australia đã sử dụng siêu máy tính và máy mô phỏng khí hậu nhanh nhất Nam bán cầu - Gadi để giải mã sự chậm lại của dòng hải lưu vòng Nam Cực (ACC) và nguy cơ gây ra hậu quả thảm khốc, bao gồm cả sự biến đổi khí hậu lớn hơn và sự nóng lên toàn cầu diễn ra nhanh hơn.

Hơn thế kỷ sau phát hiện mang tính biểu tượng của nhà khảo cổ học, nhà Ai Cập học người Anh Howard Carter về lăng mộ gần như còn nguyên vẹn của vị vua trẻ tuổi Tutankhamun, các nhà khoa học vẫn tiếp tục khám phá những bí ẩn chưa lời giải trong kho tàng khảo cổ vĩ đại này.

Thời phong kiến, việc bảo vệ an ninh cho nhà vua và hoàng gia được thực hiện nghiêm ngặt, các cổng thành, cổng cung đều luôn có lính túc vệ canh giữ, ai ra vào phải có lệnh bài.

Một phát hiện bất ngờ tại thành phố Nakhon Ratchasima, thủ phủ tỉnh Nakhon Ratchasima (Thái Lan) đã hé lộ lịch sử khu vực có niên đại hàng nghìn năm, vượt xa thời kỳ Ayutthaya. Ban đầu, cuộc khai quật do Cục Mỹ thuật thực hiện nhằm tìm kiếm dấu tích tường thành từ triều vua Narai (1656-1688), nhưng chỉ vài ngày trước khi dự án kết thúc, các nhà khảo cổ học đã phát hiện một hài cốt người tiền sử. Phát hiện thú vị này cho thấy một cộng đồng đã tồn tại từ rất lâu trước khi các đường hào quanh thành phố nổi tiếng này được xây dựng.

Cách đây 1 thế kỷ, tháng 11/1925, một ngôi trường đào tạo mỹ thuật chính quy đầu tiên của Việt Nam chính thức đi vào hoạt động: Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, tiền thân Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam ngày nay.

Sách là “tập hợp một số lượng nhất định những tờ giấy có chữ in đóng gộp lại thành quyển”. Loài người, lúc đầu chưa có giấy, người ta viết lên các tấm đất sét, mai rùa, mảnh xương thú, da thú, các thanh tre, lụa, sau đó là giấy.

Cho đến nay, niên đại hai thuyền cổ mới phát hiện tại thị xã Thuận Thành (Bắc Ninh) vẫn chưa được xác định trên cơ sở khoa học, và cũng chính vì thế nhiều nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa, khảo cổ đã đưa ra những đoán định khá khác nhau, thậm chí có độ “vênh” về công năng, tên gọi cho đến nguồn gốc xuất xứ…, làm nên những “khúc xạ” đầy vẻ bí ẩn.

Nước ta có truyền thống thủy quân mạnh, dù không vươn ra làm bá chủ vùng biển, nhưng mỗi khi đất nước có chiến tranh, thủy quân ta đều đánh cho quân giặc thất điên bát đảo. Để thủy quân mạnh thì phải luyện tập. Thủy quân Đại Việt có truyền thống luyện tập chăm chỉ vào mùa thu hằng năm, khi nước sông lên cao. Sau này, sang triều Nguyễn, thời gian thao diễn cũng vào ngay những ngày đầu năm.