Những cuộc tiến công mãnh liệt của Đế chế Ba Tư, hay sự trỗi dậy của quyền lực mang tên Macedonia – gắn liền với danh tiếng của Alexandre Đại đế - có thể là những nguyên nhân đầu tiên bật lên sau câu hỏi ấy. Song, thực tế, nền văn minh Hy Lạp và sự cường thịnh của các xứ Hy Lạp đã từ từ tàn lụi bởi những nguyên nhân khác, xuất phát từ chính sự phân rã trong nội bộ của họ.

Sự mất tích đáng ngạc nhiên của công nghệ trong một bối cảnh mà con người cần nó nhất đang tạo ra những bi kịch thực sự, khi hệ thống trở nên quá tải, các lực lượng tuyến đầu kiệt sức và số ca nhiễm cũng như người chết tăng dần.

Trong dòng chảy các sự kiện lịch sử quốc tế, không ít điểm nóng địa chính trị - tiêu biểu là Jerusalem trong cuộc tranh chấp giữa Palestine và Israel, hay nói rộng ra là lịch sử khai sinh, chia cắt và định hình Trung Đông hiện đại cũng như các cuộc chiến liên quan đến nó - thường bị quy nạp một cách giản lược về nguyên nhân duy nhất: Những khác biệt và mâu thuẫn về tôn giáo hay tín ngưỡng. Tuy vậy, trong mắt các sử gia, ngay từ khi Hồi giáo bắt đầu trỗi dậy vào thế kỷ thứ VII, những yếu tố cốt lõi đã không phải là cách thờ phụng hay gọi tên Thượng Đế như thế nào.

Trước thời kỳ điện ảnh xuất hiện, công nghệ trình chiếu thuở sơ khai tại Châu Âu đã làm thót tim không ít khán giả bằng cảnh tái hiện “bóng ma” trong nhà hát. Những màn trình diễn độc đáo đó đặc biệt phổ biến ở thời Khai sáng, khi con người dần quên đi câu chuyện về ma quỷ để hướng đến nhịp sống hiện đại.

Nhiều bạn trẻ Việt, xem nhiều phim truyền hình Hàn Quốc, Trung Quốc, mê mẩn với các câu chuyện “cung đấu” ly kỳ mà các nhà làm phim sáng tạo ra, vẫn hay thắc mắc: “Ở nước ta thời xưa, có các chuyện cung đấu như vậy không?”.

Một lần, thấy tôi đang cạo râu với những bọt cạo râu trắng xóa quanh miệng, cậu con trai 4 tuổi thốt lên: "Ôi! Bố đang tô màu". Trong suy nghĩ của cậu bé 4 tuổi, bọt cạo râu là màu sắc và gương mặt bố có thể là một bức tranh.

“Những thềm cống trong thành phố đều được người ta chú ý đến mà rắc vôi cho. Các hàng quà rong được nghỉ như các viên chức gặp tuần lễ Anh. Những người tỉnh khác đến đều được tiếp đón như quý khách, để xem thử đã được cấp chứng nhận rằng “có tiêm thuốc trừ dịch rồi” hay chưa.

Ngày 6-8-1806, Đế quốc La Mã thần thánh của dân tộc Đức (Holy Roman Empire of Germany) chính thức cáo chung, khi Hoàng đế Franz II thuộc gia tộc Habsburg từ bỏ đế miện để trở thành Hoàng đế khai quốc của Đế quốc Áo.

Từ khi nào, Bắc Cực bắt đầu trở thành một khu vực địa chính trị quan trọng mà các cường quốc cùng nhòm ngó? Trong rất nhiều mốc thời gian liên quan, ở khía cạnh này hay khía cạnh khác, có lẽ không thể không nhắc đến ngày 3-8-1958 – ngày chiếc tàu ngầm hạt nhân đầu tiên trên thế giới có lần đầu tiên chạm đến tâm Bắc Cực, trên hải trình hoàn toàn mới nối liền Thái Bình Dương và Đại Tây Dương qua ngả Bắc Băng Dương.

Tôi không dám tự nhận là một người hành thiền, nhưng tôi có thói quen ngồi khoanh chân, nhắm mắt và lắng nghe hơi thở của mình vào mỗi buổi sáng. Thoạt tiên tôi chỉ đủ sức để lắng nghe 5 hơi, rồi sau đó lên 8 hơi, rồi 10 hơi, 20 hơi…

“Hãy tưởng tượng mình trở thành virus và lan truyền mầm bệnh cho người bên cạnh trước khi vaccine xuất hiện”. Yêu cầu kì quặc vị giáo sư đặt cho sinh viên khiến cả hội trường xôn xao, bởi lẽ không một ai muốn mình trở thành “tội đồ” đe dọa sự sống của cả nhân loại.

Tôi chơi với TS. Giáp Văn Dương nhiều năm, biết anh là dòng dõi Trạng nguyên Giáp Hải. Có những năm mở trường hè VSSS cho các bạn sinh viên, tôi vẫn trêu anh bằng bài “sử liệu học trên wikipedia” (viết tắt: wiki) về cụ Giáp Hải, để lấy ví dụ cho việc huyền thoại dân gian có sức mạnh tàn phá như thế nào đối với sử học và tri thức lịch sử nói chung.

Mỗi lần Nicolas Rothen nghe tiếng hát của ban nhạc Mỹ “Earth, Wind, and Fire”, những giai điệu hiện lên trong đầu anh có màu đỏ thẫm của rượu vang, pha chút xanh lơ của sự tươi trẻ. Ký ức của một cậu bé ngày nào giờ đây trở thành nền tảng cho một nghiên cứu về thần kinh ở con người, với những khả năng đặc biệt chưa thể lý giải.

Năm Giáp Tý (1084), thời Vua Lý Nhân Tông, Trạng nguyên Lê Văn Thịnh được cử đến trại Vĩnh Bình (thuộc Cao Bằng ngày nay) để bàn nghị về việc cương giới với Chánh sứ nhà Tống là Thành Trạc. Sau khi đã "phân giải mọi lẽ", nhà Tống chấp thuận trả lại cho Đại Việt 6 huyện 3 động thuộc châu Quảng Nguyên (nay là phần đất ở phía Tây Bắc tỉnh Cao Bằng) mà họ đã chiếm trước đây và cho thông sứ như cũ.

Traci Speed ngồi lặng im hơn 30 phút đối diện máy tính. Trước mắt nhà tâm lý học là màn hình đen - đỏ nhấp nháy liên tục, hoàn toàn không một tiếng động. Cô muốn bản thân trải nghiệm cảm giác kích thích đến cao độ của một nghiên cứu ảo ảnh, để khám phá xem sẽ nhìn thấy những gì từ chiếc màn hình vô tri giác ấy. Và rất kì lạ, hình ảnh hiện lên trên não Traci Speed hoàn toàn không giống với kết quả các tình nguyện viên trong cùng thử nghiệm chia sẻ trước đây.

Khoảng 44.000 năm trước, một thời kỳ lạnh và khô đã diễn ra trên Trái đất và kéo dài trong khoảng 1.000 năm, đưa nhiệt độ trung bình dưới ngưỡng 0 độ Celsius, khiến cho băng giá phủ trắng gần như quanh năm suốt tháng. Bước ngoặt ấy là một trong những nguyên nhân lớn dẫn đến sự tuyệt diệt của chủng người Neanderthals, do chủng người này phụ thuộc vào nguồn protein từ những loài động vật có vú lớn mà những sinh vật này cũng không chống chịu nổi cái giá rét dài đằng đẵng.