“Con thuyền ma” F.J. King và hành trình 139 năm dưới lòng hồ Michigan

Bi kịch đêm bão năm 1886

Giữa thế kỷ XIX, vùng Ngũ Đại Hồ (Great Lakes) - khu vực gồm năm hồ nước ngọt lớn (Superior, Michigan, Huron, Erie và Ontario) trải dài trên biên giới giữa Canada và Mỹ có tầm quan trọng về kinh tế, văn hóa và lịch sử với các bang Ohio, Michigan, Indiana, Illinois, Wisconsin, Minnesota, New York và Pennsylvania, cùng tỉnh Ontario của Canada.

Các hồ này tạo thành nhóm hồ nước ngọt lớn nhất trên Trái Đất và cung cấp nguồn nước ngọt dồi dào. Đây cũng là tuyến hàng hải sôi động bậc nhất nước Mỹ. Hàng nghìn con thuyền gỗ nối liền các thành phố công nghiệp như Chicago, Milwaukee, Cleveland… vận chuyển quặng sắt, gỗ và ngũ cốc phục vụ thời kỳ bùng nổ công nghiệp. Những con thuyền buồm hai, ba cột vẫn là xương sống của vận tải đường hồ, dù tàu hơi nước đã bắt đầu thay thế chúng trên biển khơi.

Trong bối cảnh đó, F.J. King - chiếc thuyền buồm gỗ ba cột, dài khoảng 44m, hạ thủy năm 1867 tại Toledo, bang Ohio được xem là một trong những con thuyền lớn và vững chắc nhất thời bấy giờ. Nó thường xuyên vận chuyển quặng sắt từ Escanaba, Michigan đến Chicago với hành trình quen thuộc nhưng không hề dễ dàng khi mà các cơn bão mùa thu có thể nổi lên bất cứ lúc nào.

Đêm 15/9/1886, thuyền F.J. King rời cảng Escanaba trong thời tiết âm u. Khi đi ngang bán đảo Door thuộc bang Wisconsin, một cơn bão lớn ập tới. Sóng cao từ 2,5m-3m cùng gió to xé toạc thân thuyền, khiến nước tràn nhanh vào khoang chở hàng nặng trĩu quặng sắt. Sau nhiều giờ bơm nước nhưng không hiệu quả, thuyền trưởng William Griffin đã buộc phải ra lệnh bỏ thuyền. Toàn bộ thủy thủ đoàn xuống thuyền cứu hộ và được cứu bởi một tàu khác đang ở gần đó. Trong bóng đêm mịt mù, F.J. King chìm dần, mũi hướng xuống, mang theo toàn bộ số quặng sắt cùng hành trình cuối cùng của nó xuống lòng hồ lạnh lẽo.

Những báo cáo sau này cho thấy nhiều mâu thuẫn. Sau khi bị bỏ lại, thuyền F.J. King mất 28 phút để chìm xuống vùng nước sâu 45m; boong sau đuôi thuyền bị thổi bay, khiến giấy tờ và mảnh vỡ bay lên cao trong khi toàn bộ thủy thủ đoàn đứng nhìn… Thuyền trưởng William Griffin khẳng định thuyền chìm ở vùng nước sâu, cách bờ khoảng 8km. Trong khi đó, người gác đèn William Sanderson tại ngọn hải đăng trên đảo Cana lại kể rằng, ông vẫn nhìn thấy cột buồm thuyền nhô lên khỏi mặt nước chỉ cách bờ chưa đầy 1km. Không ai có thể xác định chính xác vị trí thuyền F.J. King chìm. Rồi qua nhiều năm, câu chuyện về một "con thuyền ma của hồ Michigan" hiện ra trong những đêm giông và tan biến vào màn sương ra đời.

Những cuộc tìm kiếm thất bại trong hơn một thế kỷ

Từ đầu thế kỷ XX, nhiều người đã cố gắng lần tìm tung tích thuyền F.J. King. Các thợ lặn, nhà sử học địa phương và cả những người săn kho báu đều muốn giải mã bí ẩn này. Những năm 1930, các thợ lặn đầu tiên ở quận Door, bang Wisconsin đã dùng thiết bị thô sơ tìm kiếm quanh khu vực ngoài khơi gần thị trấn Baileys Harbor nhưng không có kết quả.

Sau Thế chiến thứ 2, khi thiết bị sonar (hệ thống sử dụng sóng âm để định vị và phát hiện các vật thể dưới nước) bắt đầu phổ biến, một vài nhóm nhà khảo cổ học dưới nước của bang Wisconsin cũng tham gia. Họ quét qua hàng chục km2 lòng hồ, song những gì thu được chỉ là vài mảnh gỗ lẻ, có thể thuộc về hàng trăm vụ đắm tàu khác.

Sự thất bại nối tiếp khiến câu chuyện dần chuyển sang màu sắc huyền thoại. Người dân quanh thị trấn Baileys Harbor vẫn kể lại rằng, đôi khi, trong những đêm giông, người ta thấy "bóng buồm trắng" thoáng hiện ngoài khơi như linh hồn của thuyền F.J. King đang tìm đường về bến cũ. Những ngư dân già thì thề rằng đã nghe tiếng va gỗ mơ hồ vọng lên từ lòng hồ trong những đêm sóng lớn.

Còn đối với giới khảo cổ, thuyền F.J. King không chỉ là truyền thuyết mà còn là mắt xích thiếu trong lịch sử vận tải trên hồ Michigan cuối thế kỷ XIX. Các hồ lớn Bắc Mỹ đã nuốt chửng hơn 6.000 con tàu trong suốt chiều dài lịch sử của mình, trong đó bang Wisconsin ghi nhận hơn 750 vụ đắm. Mỗi xác tàu tìm thấy đều giúp tái hiện một phần đời sống công nghiệp của vùng Trung Tây nước Mỹ.

"Hộp thời gian" dưới lòng hồ

Khi công nghệ sonar hiện đại, robot lặn (ROV) và dữ liệu hải đồ số ra đời, hy vọng mới về việc tìm kiếm thuyền F.J. King lại được thắp lên. Tháng 6/2025, một nhóm gồm 20 nhà nghiên cứu của Hiệp hội Khảo cổ dưới nước Wisconsin (WUAA), đứng đầu bởi nhà sử học hàng hải Brendon Baillod (người từng tìm thấy nhiều xác tàu cổ trên hồ Superior), quyết định thử lại vận may.

Nhóm nghiên cứu đã xem xét kỹ lưỡng báo cáo của thuyền trưởng William Griffin và các bài báo viết về vị trí quan sát ngọn hải đăng của người gác đèn William Sanderson cùng với hàng trăm tài liệu gốc, kết quả kiểm tra của những người tìm kiếm trước đây về các khu vực họ đã đi qua. Tất cả chỉ để xác định vị trí tốt nhất cho cuộc tìm kiếm mới. 

"Chúng tôi suy luận rằng thuyền trưởng có thể không biết mình đang ở đâu trong bóng tối lúc 2h sáng, nhưng hướng đi và khoảng cách đến cột buồm của người trông coi ngọn hải đăng có lẽ là chính xác. Nếu ông ta nói thấy cột buồm nhô lên, vậy xác thuyền không thể ở xa bờ như thế", nhà sử học hàng hải Brendon Baillod nhận định và thống nhất với các nhà nghiên cứu rằng, trước mắt dùng thiết bị quét sonar tại khu vực rộng quanh vị trí ngọn hải đăng, ở độ sâu 45-60m. Chiều 28/6/2025, tức chỉ sau hai giờ hoạt động, màn hình thiết bị sonar bất ngờ hiện lên hình ảnh rõ nét của một vật thể dài hơn 40m, có hình dáng thân tàu buồm.

"Một vài người trong chúng tôi đã phải véo tay nhau. Sau tất cả những lần tìm kiếm trước đó, chúng tôi không thể tin rằng mình đã thực sự tìm thấy nó, và lại nhanh đến vậy. Nhưng khi nhìn thấy những đường cong đặc trưng của boong và mũi tàu, chúng tôi biết ngay, đây chính là nó",  nhà sử học hàng hải Brendon Baillod kể lại với tạp chí Smithsonian.

Một tuần sau, nhóm nhà nghiên cứu quay lại với ROV - xe điều khiển từ xa dưới nước, gắn camera độ phân giải cao. Ở độ sâu gần 50m, trong ánh đèn chiếu rọi dưới làn nước lạnh tối mịt, chiếc thuyền gỗ ba cột được nhìn thấy nằm nghiêng, gần như nguyên vẹn. Ba cột buồm vẫn còn, dù gãy ngang thân. Phần boong trước sập xuống, nhưng mạn tàu, bánh lái, thậm chí cả mỏ neo và một số phần của hệ dây buồm vẫn hiện rõ. Quặng sắt nằm rải rác quanh thân tàu - dấu tích của chuyến hàng cuối cùng.

"Thân tàu còn nguyên vẹn một cách phi thường. F.J. King như được thời gian bảo vệ trong lớp nước lạnh của hồ Michigan. Nó là một hộp thời gian hàng hải bị đóng băng suốt 139 năm", nhà sử học hàng hải Brendon Baillod nói. Nhóm nghiên cứu nhanh chóng xác nhận danh tính con thuyền dựa trên kích thước, kiểu dáng và kết cấu thân. Tuy nhiên, phải đến cuối tháng 9, Hội Lịch sử Wisconsi mới quyết định công bố với báo giới về kết quả cuộc tìm kiếm này.

Phải nói rằng, việc thuyền F.J. King được tìm thấy gần như nguyên vẹn là điều khiến giới khảo cổ kinh ngạc. Khác với môi trường biển, hồ nước ngọt và lạnh như hồ Michigan hạn chế sự tàn phá của vi sinh vật, hàu, hoặc sâu biển ăn gỗ. Nhiệt độ trung bình quanh năm dưới 10°C khiến xác tàu tồn tại hàng thế kỷ mà không mục nát đáng kể. Các nhà nghiên cứu ví những xác tàu này như "bảo tàng dưới nước" hay "hộp thời gian hàng hải", nơi lưu giữ toàn bộ kỹ thuật đóng tàu, vật dụng và cấu trúc công nghiệp của thế kỷ XIX. Trong trường hợp của thuyền F.J. King, việc bảo tồn này đặc biệt quý giá vì con tàu thuộc nhóm tàu 3 cột từng phổ biến trong quá khứ nhưng nay hiếm còn nguyên mẫu.