Hoảng loạn bao trùm khắp Syria

Hai tuần trước, phiến quân Hayat Tahrir al-Sham (HTS) vẫn đang hoạt động co cụm tại một nửa tỉnh Idlib phía Tây Bắc Syria, nhưng chỉ sau 10 ngày kể từ khi nhóm phát động chiến dịch tấn công quân đội Syria, phiến quân đã kiểm soát hầu khắp vùng Tây Bắc đất nước và đang đà áp sát thủ đô Damascus từ cả hai hướng Bắc và Nam.

Syria có 4 thành phố lớn nhất chạy theo một tuyến đường khá thẳng từ biên giới Thổ Nhĩ Kỳ đến biên giới Jordan lần lượt là Damascus, Homs, Hama và Aleppo. Hiện HTS đã chiếm được 3/4 thành phố và đang đà áp sát thủ đô Damascus từ phía Bắc.

Việc Homs rơi vào tay HTS và đồng minh khiến cục diện chiến sự Syria thay đổi đáng kể. Thành phố lớn thứ 3 Syria là điểm kết nối giao thông trọng yếu, có một trong hai nhà máy lọc dầu quan trọng nhất nước và là cửa ngõ nối vùng Tây Bắc với Damascus.

Chiếm được Homs cũng giúp phiến quân cắt đứt tuyến đường từ Damascus đến bờ Địa Trung Hải, thành trì thuộc cộng đồng thiểu số Aliwate của Tổng thống Syria Bashar al- Assad và là nơi đặt các căn cứ quân sự Tartus và Hmeymim của Nga. Cả hai căn cứ này có thể gặp nguy hiểm nếu bị phiến quân tấn công.

Ở phía Nam Damascus, khu vực tiếp giáp biên giới Jordan, HTS sáng 8/12 tuyên bố phiến quân đã chiếm được cả 3 thành phố chiến lược khác là Daraa, Quneitra và Suwayda. Tại những nơi mà phiến quân quét qua, nhiều người dân hoảng loạn rời bỏ nhà cửa để tránh thương vong.

Trong diễn biến đáng chú ý, CNN dẫn lời người dân Damascus sáng 8/12 nói rằng, "quân nổi loạn đang ở khu vực Barzeh" bên trong nội thành Damascus và các cuộc giao tranh đang diễn ra. Chưa rõ thành phần các tay súng xuất hiện ở Damascus và liệu họ có liên quan tới HTS hay không.

Khi rút khỏi Aleppo và Hama hồi giữa tuần, quân đội Syria khẳng định họ làm vậy để "tránh giao tranh trong đô thị" và bảo vệ dân thường, đồng thời tái tập hợp lực lượng. Tuy nhiên, việc họ tiếp tục đánh mất Homs và khu vực phía Nam đất nước ngay sau tuyên bố phản công khiến nhiều bên quan ngại.

Trong số các đô thị nêu trên, quân đội Syria chưa từng phải rút hoàn toàn khỏi Hama kể từ khi nội chiến nổ ra. Tình thế hiện nay khiến giới quan sát lo ngại Syria nhanh chóng rơi vào tình cảnh như năm 2014, thời điểm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng trỗi dậy và quân đội Syria đánh mất hầu hết lãnh thổ vào tay các nhóm khủng bố, phiến quân và dân quân chống chính phủ.

Cũng trong ngày 7/12, một loạt nguồn tin Syria nói với truyền thông phương Tây rằng, Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd dẫn dầu đã chiếm được thành phố Deir ez-Zor, thành trì chính của quân chính phủ tại vùng sa mạc rộng lớn phía Đông đất nước.

Diễn biến ở Syria khiến các nước Arab bị sốc và làm dấy lên lo ngại về làn sóng bất ổn mới trong khu vực. Qatar ngày 7/12 cho biết, tình hình hiện nay đe dọa sự toàn vẹn lãnh thổ của Syria. Đại sứ quán Nga tại Damascus từ ngày 6/12 kêu gọi công dân Nga rời khỏi đất nước trên các chuyến bay thương mại. Mỹ sau đó cũng đưa ra lời kêu gọi tương tự.

Bất chấp kêu gọi của cộng đồng quốc tế về việc kiềm chế xung đột và tìm kiếm giải pháp chính trị, trên New York Times, thủ lĩnh HTS al-Jolani thông báo phiến chưa sẵn sàng tham gia đàm phán. al-Jolani cho biết, các nhóm phiến quân đang theo đuổi chiến lược là chiếm các sân bay ở Syria để ngăn quân đội Syria mở các đợt không kích lớn.

Từ Washington, Cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng Jake Sullivan ngày 7/12 cho biết Mỹ "không lao vào" cuộc nội chiến đang diễn ra ở Syria dù sẽ "thực hiện các bước" để ngăn chặn bất kỳ sự trỗi dậy tiềm tàng nào của IS, chỉ dấu rằng Washington sẽ không mở rộng can dự ở Syria.