Nhà thơ Vương Tâm: “Trái tim lặng đau giấu một vết thương”

Nhà thơ Vương Tâm, ban đầu vốn không liên quan gì đến văn thơ. Ông tốt nghiệp Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, nhiều năm liền sau khi ra trường ông làm việc ở Tổng cục khí tượng Thủy Văn. Cuộc sống của một người làm khí tượng thủy văn, giống như cuộc sống của người thanh niên làm công tác khí tượng và vật lý địa cầu trong truyện ngắn Lặng lẽ Sapa của Nguyễn Thành Long, đã mang lại cho nhà thơ Vương Tâm một tâm hồn thơ đầy ắp. Ông viết văn, làm thơ như chính định mệnh đã sinh ra cho mình.

Nhà thơ Vương Tâm chia sẻ: Thực ra thì từ thuở học sinh, tôi đã mê văn học, đã đọc nhiều sáng tác văn học Nga. Khi đang học cấp II, tôi đã có thơ in trên báo Thiếu niên tiền phong. Năm 1958, tôi cùng gia đình chuyển từ Hà Tây (cũ) ra Hà Nội sống. Tôi còn viết cả kịch bản cho đội kịch thiếu nhi địa phương dàn dựng biểu diễn để dự Hội diễn toàn thành phố. 

Năm 1966 tôi đã có những bài thơ đầu tay in trên báo Hà Nội Mới. Những tưởng sẽ thi vào một trường liên quan đến văn chương, nhưng tôi lại học Bách Khoa và làm công tác khí tượng. Nhưng chính thời gian này, tôi đã sáng tác thơ và truyện ngắn theo đề tài ngành nghề và một số nói về cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Năm 1974, tôi được đi học lớp sáng tác do Hội Nhà văn mở (khóa 7). Sau khi kết thúc khóa học, trở về cơ quan cũ một thời gian, tôi chuyển sang báo Hà Nội Mới và làm việc ở đây cho đến ngày nghỉ hưu”.

Nếu nói rằng, văn chương là trời cho, thì nhà thơ Vương Tâm có được cái lộc trời ấy để mà theo đuổi nó đến tận bây giờ. Ông là người hiền lành, dễ tính, nhưng lại luôn quyết liệt theo đuổi đam mê của mình. Chưa bao giờ thấy ông “bó tay” trước bất cứ một đề tài nào, dù đó là về những sáng tác của riêng ông, hay đó là những bài báo nhỏ.

Ông viết đủ các thể loại, từ truyện ngắn, tiểu thuyết, bút ký, thơ ca, ký chân dung, giới thiệu tập sách. Dường như mọi thứ đến với ông đều dễ dàng và nhẹ bẫng. Cần bài gì, hỏi đến ông, hôm sau sẽ có bài đáp ứng. Chính vì vậy, cho dù là thời còn tuổi trẻ, hay cho đến nay, trên đầu đã hai thứ tóc, nhà thơ Vương Tâm vẫn luôn có bạn đồng hành là rất nhiều người trẻ tuổi. Có cháu là sinh viên mới ra trường nhưng cũng có những người bạn là đã làm những vị trí cao trong một số tòa soạn báo, khi nhắc đến nhà thơ Vương Tâm đều nói về ông với một vẻ trìu mến đầy trân trọng. 

Có một thời, khi họ còn là những sinh viên mới ra trường thì nhà thơ Vương Tâm, nguyên Trưởng ban Báo Hà Nội Mới Cuối tuần, đã luôn nâng đỡ cho họ từ những bài báo đầu tiên để kiếm tiền nhuận bút sống và viết. Vậy mà trong mấy chục năm qua ấy, dù đã được nhà nước cho nghỉ hưu, thì nhà thơ Vương Tâm vẫn luôn trên những chặng hành trình tìm tư liệu cho mình để viết báo, viết văn. Dường như đối với ông không bao giờ có cụm từ “nghỉ ngơi”, dù tiền bạc, danh vọng đối với ông chỉ là điều đã nằm trong dĩ vãng.

Nhiều người bảo rằng, ông không ngừng đi, ngừng viết là vì... cái đẹp? Nhà thơ Vương Tâm cười thật lòng “Ai mà không mê cái đẹp!”. Cái đẹp đối với ông, có thể là một người đẹp cụ thể, có thể là một cái đẹp của vùng miền, của nền văn hóa, cũng có thể từ một vật tưởng vô tri vô giác như chiếc ấm, bộ li trà... cũng khiến ông mê mẩn. Bởi mê đắm cái đẹp ấy, nên đi đến đâu, ông cũng tìm về cho mình những đồ vật kỷ niệm cho căn nhà ấm áp. Nếu ai đã từng ghé qua căn nhà bé nhỏ của nhà thơ Vương Tâm, sẽ thấy rất nhiều bộ ấm chén đủ các chủng loại, màu sắc, chủng loại được ông sưu tầm trong mấy chục năm qua, như ghi lại dấu ấn cả một chặng đường sống của nhà thơ hay rong ruổi.

Nhưng đối với tôi, điều đặc biệt nhất của nhà thơ Vương Tâm, đó chính là sự “trả giá” đầy... đau đớn với nghề nghiệp của mình. Sự “đau đớn” này là ba cuộc tai nạn... suýt chết trong những chuyến ông đi thực tế bằng xe máy đến những tỉnh ngoại thành Hà Nội để viết bài. 

Cú ngã đầu tiên gãy ba xương sườn. Đó là cú ngã ngay trước khi ông đi dự trại viết tiểu thuyết, do Nhà xuất bản Công an tổ chức ở Đồ Sơn, cách đây 8 năm. Ông kể: Tôi vừa đi gặp cô gái nguyên mẫu trong tiểu thuyết Máu đất của mình về, bất ngờ một thanh niên phóng xe nhanh tới, không kịp phanh lại nữa, húc luôn vào xe. Thế là tôi bị hất văng ra và đổ lưng từ trên cao xuống đường, đánh hự một cái rất mạnh. Khi mọi người kéo được tôi vào lề đường, rồi nhờ người đưa đi khám, mới hay bị gãy ba xương sườn.

Cú ngã thứ hai gãy xương đòn gánh trong chuyến đi viết bài báo về bản người đẹp ở xã Văn Luông, huyện Thanh Sơn, Phú Thọ. Ông nghe nói đây là một xã người Mường có nhiều con gái đẹp nổi tiếng và đến bất cứ ngõ xóm nào đều gặp người xinh. Xưa, còn có cả quan binh người Tàu sang tìm vợ ở nơi này. Lại còn có chuyện, gần đây không ít đại gia tìm đến để chọn vợ, bởi nơi đây toàn nhan sắc trời cho. Thế là nhà thơ Vương Tâm tìm đường đến đây. 

Ông phi xe máy đến tận nơi chừng hơn 100 km, tìm đường vào bản. Thật may, ông đã gặp hai bà vợ của nhà văn Sao Mai, đang sinh sống ở đây. Hai người chỉ dẫn nhà thơ vào những xóm toàn người đẹp. Sau đó, con trai nhà văn Sao Mai cũng đưa ông đến trường phổ thông trung học để chụp ảnh và lấy tài liệu về những nhan sắc vùng sơn cước. Ông hối hả làm việc, trời bất chợt đổ mưa, nhưng vẫn phóng xe máy đi khắp làng tìm thêm những chân dung trẻ đẹp. Trời đã về chiều, cơn mưa vẫn chưa ngớt. Khi ông đi lên đường cái thì chợt nhìn thấy một cô gái có gương mặt rất xinh xắn với sống mũi cao và đôi mắt to tròn đi xe đạp ngược chiều về bản. Thế là nhà thơ Vương Tâm bất chợt quay ngoắt xe lại và xin chụp ảnh cô gái.

Nhà thơ Vương Tâm bên bộ sưu tập rất nhiều ấm chén của ông.

Ông kể lúc đó mới thấy yên tâm vì chụp được đúng người đẹp nhất bản. Ông phấn khởi đi về trong cơn mưa miên man suốt dọc đường. Trời mưa khá to, nhưng ông tính chỉ khoảng 8 giờ tối là về tới nhà nên nhà thơ Vương Tâm cứ phóng xe máy đi dọc con đường 32, vượt qua cầu Trung Hà, qua Sơn Tây, rồi cầu Phùng. Trên đường, gương mặt của cô gái Mường cứ hiện lên trong bóng mưa... Nhưng thật rủi thay, đột nhiên một ôtô rượt tới, đuôi xe hích mạnh vào xe máy của nhà thơ. Một tác động lực nhanh, mạnh làm ông bay lên cao như một người làm xiếc vậy. Người lộn nhào rơi xuống tự do làm cái đánh rắc, thế là bị gãy xương đòn gánh bên trái. Tai nạn xảy ra tại cây số 19 trên đường 32. 

Cú ngã thứ 3 trẹo khớp gối, cẳng chân lủng lẳng. Sau khi đi lên Kim Bôi (Hòa Bình) làm việc với một đội cồng chiêng Mường, vừa qua Chúc Sơn được vài cây số, thì bất chợt có bóng người băng qua đường. Định thần, nhà thơ nhận ra đó là một cô gái có bím tóc dài. Cô gái mở to mắt nhìn ông già là nhà thơ Vương Tâm, rồi nhoẻn cười tỏ ý muốn sang đường. Sững người vì nụ cười tươi trẻ, nhà thơ bèn phanh gấp xe máy, nhưng vẫn ngoái nhìn theo cô gái ấy băng qua. Chiếc xe bị rít phanh lật nghiêng, làm chân trái nhà thơ bị bẻ ngoặt đánh khục, xương bánh chè bật ra khỏi khớp gối. Cẳng chân chỉ còn gân dính lại nên lủng lẳng là vì thế. Điều “khốn khổ” nhất, theo như ông nói, chính cái đêm bị nẹp cứng chân ấy ở một trạm y tế ở Hòa Bình, nhà thơ vẫn chỉ nhớ đến nụ cười của cô gái ấy mà quên cả đau. Rồi ông đọc mấy câu thơ thú vị: “Gặp em. Anh liều như một chàng phi công. Khi gặp nạn. Nhẩy bật ra không trung. Mà... quên bấm dây dù”.

Chưa hết, cũng đêm ấy nhà thơ đã gò lưng trên máy tính viết nháp xong bài báo Người mơ mộng cuối cùng ở Kim Bôi, kể chuyện về người nghệ nhân bán hết gia sản, trọn đời sưu tầm bộ cồng chiêng cổ, giữ lại vốn văn hóa cho quê hương.

Nhà thơ Vương Tâm có lần tự ví mình là ngựa hoang hay là kẻ giang hồ vặt. Bởi trong ông chứa đựng nhiều cảm hứng “đi”, những chuyến đi không hẹn trước và ông, dù trên đầu đã hai thứ tóc, nhưng nhiều lúc như một kẻ rồ dại ngẫu hứng trong cơn đam mê cuối cùng. Chính vì thế những bài viết của ông đều thấm đẫm chất du ký và dồi dào chi tiết bất ngờ.

Nhà thơ Võ Văn Trực có lần nhận xét, qua những bài báo của Vương Tâm, người đọc ngỡ như đang đi cùng với ông và tiếp nhận được nhiều điều trong chuyến đi ấy. Cảm xúc cùng nhà thơ và thổn thức với những phận đời mà ông chia sẻ. Sự nỗ lực của ông đã được nhận Giải Nhất cuộc thi phóng sự, bút ký (tháng 11/2010), do báo Người Hà Nội trao, nhân Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội, qua chùm ba bài: Mộng Hoa Ban trên đường Bắc Sơn; Xác nhà hay hồn phố và Ga Hàng Cỏ trăm năm thương nhớ.

Nhiều đam mê, nhiều công việc và lúc nào cũng mê mải với những câu chuyện văn chương báo chí, những câu chuyện cuộc đời, nhưng tôi biết, nhà thơ Vương Tâm có một hồn thơ trĩu nặng với nhiều nỗi lòng trắc ẩn, cô đơn. Ông có một cuộc đời nhiều sóng gió trong hôn nhân, có những tình yêu không đến bến bờ hạnh phúc, có những cái đẹp đeo đuổi mãi cứ xa rời tầm tay. Và những lúc ấy, ông lại níu vào trang thơ, trang văn để có thể bình thản đi tiếp trong cuộc đời hiện tại khá bằng phẳng của mình. 

Thơ của ông, chính vì thế có nhiều bài hồn nhiên, nhưng có nhiều bài thấm đẫm một nỗi buồn vô định. Và tôi thích nỗi buồn ấy của riêng ông, lẫn trong rất nhiều trò vui của cuộc đời mà ông đã trang bị cho mình: “Sẽ có một ngày tự dưng tôi ngã/ Như kẻ lang thang cô lẻ bên đường/ Rồi gượng dậy giữa dòng người hối hả/ Trái tim lặng đau giấu một vết thương”...