Tự do tài chính và lão hóa thành công

Việt Nam đang già hóa

Hiện tuổi trung bình của người Việt khoảng 75 tuổi nhưng lại có đến 14 năm sống với ốm đau bệnh tật. Trung bình người già từ 60 tuổi trở đi có 3 bệnh cơ thể mãn tính. Thông thường nhất là tam cao: cao đường, cao máu, cao mỡ dẫn đến tiểu đường, cao huyết áp và nguy cơ tim mạch. Sức khỏe người già Việt Nam chỉ đứng 116/174 nước được xếp hạng trong một nghiên cứu năm 2018 của ILO.

Không chỉ đối diện với những vấn đề sức khỏe thể chất, người già cũng đương đầu với những thách thức về sức khỏe tâm thần với khoảng hơn 20 % người từ 60 tuổi trở lên bị rối loạn tâm thần (khoảng 15,5 triệu người rối loạn tâm thần dạng nhẹ và vừa và khoảng 3,5 triệu người mắc các rối loạn tâm thần nặng).

Trong khi đó, cùng với sự phát triển của xã hội, các gia đình truyền thống nhiều thế hệ bị phá vỡ, ông bà không còn đóng vai trò và vị trí như gia đình gia trưởng truyền thống như trước đây. Thế hệ trẻ có xu hướng muốn sống riêng, cũng không cần sự giúp đỡ của người cao tuổi nên người già càng có xu hướng rảnh rỗi, sống tách biệt và nhàm chán hơn...

Mặc dù lão hóa là không thể cưỡng lại, nhưng cùng với sự phát triển của y học, dinh dưỡng và luyện tập theo khoa học sức khỏe, ngày càng nhiều người "trẻ mãi không già", 60 - 70 tuổi nhưng vẫn hoạt bát như thanh niên. Họ vui vẻ, tự do và hạnh phúc. Họ thậm chí còn khởi nghiệp và thành công ở cái tuổi "xưa nay hiếm" cũng giống như nhà văn Boris Pastermark, 67 tuổi, mới viết “Bác sỹ Zhivago” và đạt giải Nobel Văn học năm 1958 hay 2 giáo sư kinh tế người Mỹ Paul Milgrom (72 tuổi) và Robert Wilson (83 tuổi) mới nhận giải Nobel về kinh tế năm 2020. Những ví dụ của điển hình của tự do và lão hóa thành công.

Mỗi chúng ta thường đợi cả tuần cho ngày thứ 6, đợi cả năm cho đến kỳ nghỉ hè và đợi cả đời cho sự tự do và hạnh phúc tuổi già. Nhưng chúng ta đã chuẩn bị những gì?

Chuẩn bị cho sự tự do và hạnh phúc tuổi già

Chuẩn bị cho sự tự do không đồng nhất với việc nghỉ hưu. Tự do ở đây thiên về sự tự chủ, độc lập của bản thân để tách mình khỏi những "công việc bàn giấy nhàm chán ít ý nghĩa" cho những ý tưởng hay công việc gì đó lớn lao và ý nghĩa hơn. Đó có thể là khởi nghiệp hoặc giúp đỡ những người trẻ khác khởi nghiệp. Đó có thể là dành thời gian cho du lịch, nghệ thuật, viết hồi ký. Cũng có thể là làm các kênh vlog và kinh doanh online. Cũng có thể là gây quỹ vì mục tiêu thiện nguyện. Hoặc đơn giản là dành thời gian cho những mối quan hệ quan trọng của hiện tại.

Và vấn đề trung tâm được thảo luận sau đó thường liên quan đến tự do tài chính. Nói một cách đơn giản là bạn có bao nhiều tiền để "nghỉ hưu"? Những con số thường được trích dẫn nhiều như phải tiết kiệm 75% thu nhập hàng năm trước khi nghỉ hưu của bạn cho mỗi năm bạn định sống tự do hoặc cần tính toán lượng tiền chi tiêu tối thiểu của cả gia đình một năm và nhân với 25 lần để ra được con số cần có cho tự do tài chính.

Nhưng vấn đề là quá nhiều biến số bất định ảnh hưởng đến việc tiết kiệm ví dụ chúng ta thấy mọi người sống lâu hơn và thường dành 20-30 năm để nghỉ hưu, nhiều người già cũng có thể bắt đầu sự nghiệp mới từ những đam mê thời trẻ của mình. Có người sẽ thích đi du lịch và những thú chơi đắt đỏ mà cả đời đi làm không dám nhưng có người lại chỉ muốn tối giản và dè xẻn chi tiêu. Vì quá nhiều yếu tố "đau đầu" như thế, khiến chúng ta trì hoãn, tránh theo đuổi việc tiết kiệm cho tự do tài chính từ sớm.

Hơn nữa, vừa phải tiết kiệm cho "nghỉ hưu" lại vừa phải tiết kiệm cho những khoản chi thường xuyên nữa là vấn đề rất lớn. Việc phải lập ngân sách hàng tháng, mua sắm và quyết định tài chính khác dường như rất xa xôi đối với độ tuổi 20 - 30... đang cần trả nợ cho các khoản vay. Còn ở độ tuổi 40, chúng ta lại phải tiết kiệm cho việc giáo dục con trẻ. Độ tuổi 50 thì phải tiết kiệm để thanh toán các khoản chi kỳ nghỉ, nhà ở, ô tô... Mỗi giai đoạn cuộc đời đều có những mục tiêu chi tiêu tài chính có vẻ "nổi bật" và "chính đáng" hơn nhiều so với việc tiết kiệm tiền để "nghỉ hưu".

Thế nên, dẫu nhiều người độ tuổi 40 bắt đầu cảm thấy có trách nhiệm và khẩn trương với việc tiết kiệm cho nghỉ hưu nhưng cảm giác cấp bách này lại không chuyển thành hành động. Trong nghiên cứu về "Mức độ chuẩn bị cho cuộc sống độc lập khi về già" do Prudential phối hợp cùng Viện Khoa học Lao động và Xã hội (thuộc Bộ LĐ-TB-XH) và Viện nghiên cứu Y-Xã hội học (ISMS) thực hiện cũng cho thấy mặc dầu 85% người Việt Nam mong muốn có một cuộc sống độc lập khi về già nhưng chỉ có 40% lên kế hoạch và hành động chuẩn bị cho việc này. Đáng lo là từ tuổi 40, chúng ta đã suy nghĩ hoạch định cho cuộc sống về già ở tuổi 40 trên ba khía cạnh sức khỏe thể chất, tinh thần và tài chính nhưng cũng chỉ khoảng 40% số người tham gia trả lời cảm thấy tự tin có thể đạt được các kỳ vọng của mình về cả ba khía cạnh khi đến tuổi nghỉ hưu.

Nhiều người nghĩ "lấy đâu ra để tiết kiệm" nhưng phần lớn họ đều không hiểu cách tăng trưởng theo cấp số nhân của món tiền tiết kiệm như thế nào. Vì vậy, điều quan trọng là phải lập kế hoạch và chuyển thành hành động ngay, không đợi thêm một ngày nào nữa. Số tiền này sẽ tăng lên theo cấp số nhân, qua thời gian, bạn sẽ bất ngờ về giá trị của nó.

Tất nhiên cuộc sống là hữu hạn, lập kế hoạch cho tự do và hạnh phúc tuổi già không chỉ có tiền. Chúng ta cần đầu tư cho những điều có ý nghĩa của cuộc sống ví dụ như sự trưởng thành và độc lập của con cái. Chuẩn bị cho mình một sức khỏe thể chất tốt với kế hoạch luyện tập và ăn uống khoa học từ sớm. Chuẩn bị một sức khỏe tinh thần tốt bằng việc đầu tư phát triển các mối quan hệ ý nghĩa thân tình ngay khi còn trẻ, làm bận rộn bản thân bằng những hoạt động sở thích; tham gia các hoạt động thiện nguyện và trao tặng; thay đổi góc nhìn bằng tư duy mở.

Nếu chỉ có tiền mà sống không ý nghĩa, chúng ta chỉ đơn giản là tồn tại.