Niềm vui mang tên… voi

Hạnh phúc vỡ òa vì voi

Đã 1 tháng trôi qua kể từ ngày phát hiện voi con trong lâm phận nhưng với ông Nguyễn Long Ban, cán bộ KBT vẫn rất hồ hởi khi nói về thời khắc đặc biệt này. Cá thể voi con được phát hiện lần này gần 1 tuổi, được xác định sinh sản tại khu vực Nà Lau, xã Quế Phước, TP Đà Nẵng, nằm trong lâm phận KBT. Qua hình ảnh ghi lại vào ngày 8/7/2025 cho thấy, cá thể voi con đang tung tăng di chuyển bên voi mẹ và được voi mẹ bảo vệ.

“Việc ghi nhận sự xuất hiện của voi con đánh dấu tín hiệu đáng mừng về quá trình sinh sản tự nhiên của đàn voi hoang dã đang sinh sống trong KBT; là kết quả cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của BQL KBT loài và sinh cảnh voi trong công tác bảo vệ rừng, giảm thiểu xung đột người - voi và duy trì sinh cảnh sống tự nhiên của đàn voi”, ông Ban chia sẻ.

Đây là lần thứ hai tại KBT loài và sinh cảnh voi ghi nhận sự xuất hiện của voi con qua hệ thống bẫy ảnh. Trước đó, vào đầu năm 2020, với sự hỗ trợ của Dự án Trường Sơn Xanh, KBT này cũng đã ghi nhận sự xuất hiện của một cá thể voi con khoảng 1 tuổi. Đến thời điểm này, quần thể voi hoang dã tại KBT có cấu trúc đàn đầy đủ gồm voi đực, cái và con non với tổng số 9 cá thể.

Để ghi nhận được hình ảnh về cá thể voi con này, các cán bộ KBT sau khi tiếp nhận thông tin người dân cung cấp, từ tháng 3/2025 đã khởi động kế hoạch đặt bẫy ảnh khu vực nghi vấn có voi con xuất hiện tại khu vực Nà Lau. Một trong những người phát hiện dấu hiệu của voi con là ông Nguyễn Hoàng Dũng (trú thôn Cấm La, xã Quế Phước), thành viên của nhóm hộ được giao bảo vệ rừng tại KBT loài và sinh cảnh voi.

Ông Dũng chia sẻ, vào đầu tháng 3/2025, trong lúc tham gia tuần tra tại khu vực Nà Lau, ông và các thành viên trong tổ tuần tra đã phát hiện dấu chân của voi mẹ và voi con. Dấu chân còn rất mới nên thông tin này nhanh chóng được báo cáo với lãnh đạo BQL KBT, sau đó kế hoạch đặt bẫy ảnh được xác lập. Sau 4 tháng ròng rã kiên trì với hàng chục lần đặt bẫy tại nhiều vị trí khác nhau, cuối cùng một trong số bẫy ảnh được đặt tại khu vực Nà Lau đã ghi nhận cá thể voi con này.

“Là người dân địa phương, từng nhiều lần gặp được dấu hiệu voi rừng, thậm chí có lần đối diện với voi rừng trong khoảng cách chỉ 50m nên tôi rất vui mừng khi phát hiện cá thể voi con tại Nà Lau. Loài voi có đặc tính là mất thời gian 2 năm để mang thai rồi sinh con, và đến 4 năm sau thì voi mẹ mới động đực lại. Nói điều này để thấy rằng, việc phát hiện cá thể voi con tại Nà Lau lần này sau gần 6 năm kể từ khi phát hiện cá thể voi con vào đầu năm 2020 là một kỳ tích”, ông Dũng phấn khởi nói.

Nỗ lực bảo tồn, phát triển voi

Trong lâm phận KBT loài và sinh cảnh voi, ngoài đàn voi gồm 9 cá thể được ghi nhận đến thời điểm này còn ghi nhận nhiều loài động thực vật quý hiếm khác. Hiện KBT ghi nhận có 586 loài thực vật bậc cao có mạch thuộc 349 chi, 111 họ của 4 ngành, trong đó 47 loài nằm trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới; 68 loài đặc hữu Việt Nam. Động vật có 32 loài thú, 174 loài chim, 38 loài bò sát, 31 loài ếch nhái. Nhiều loài trong số này được quốc tế và quốc gia công nhận là loài có nguy cơ tuyệt chủng cao và có tầm quan trọng cao cần được bảo vệ, trong đó có một số loài như chà vá chân xám, mang lớn, thỏ vằn Trường Sơn, trĩ sao,...

Ông Mai Văn Dưỡng, Giám đốc BQL KBT loài và sinh cảnh voi cho biết, để bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái rừng trong lâm phận, những năm qua, KBT đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan triển khai nhiều giải pháp đem lại hiệu quả cao. Đáng chú ý, KBT đã thành lập 6 trạm, chốt và phân giao địa bàn theo tình hình thực tế. Các trạm, chốt được lập tại cửa rừng để kiểm soát người ra vào rừng, mở sổ đăng ký và cấp thẻ ra vào rừng. Bên cạnh đó, lực lượng tại các trạm, chốt thường xuyên phối hợp với các nhóm hộ được giao khoán bảo vệ rừng tổ chức tuần tra, kiểm tra, bảo vệ rừng; thực hiện các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi phá rừng, lấn chiếm rừng, khai thác lâm sản và các hành vi vi phạm pháp luật khác về quản lý, bảo vệ rừng thuộc phạm vi diện tích được giao...

Nhằm giảm nguy cơ xung đột giữa người và voi rừng, từ nhiều nguồn kinh phí và sự hỗ trợ của các đơn vị chức năng, BQL KBT loài và sinh cảnh voi đã trồng hàng rào xanh bằng cây bồ kết nhằm tạo hàng rào ngăn cản đàn voi rừng di chuyển ra khu vực dân cư, giúp ngăn ngừa xung đột giữa voi và người. Năm 2019, BQL KBT loài và sinh cảnh voi đã đề xuất với Cục Lâm nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam hỗ trợ và từ nhiều nguồn kinh phí, BQL KBT đã phối hợp trồng hàng rào xanh bằng cây bồ kết. Đây là giải pháp hiệu quả, ngăn voi phá hoại hoa màu, mùa màng và đời sống của người dân địa phương; qua đó góp phần xây dựng, phát triển hệ thống rừng tự nhiên bền vững, bảo vệ môi trường sinh thái và thích ứng biến đổi khí hậu tại vùng Đông Trường Sơn. Đồng thời, khi cây bồ kết sai quả, người dân sẽ được thu hái quả bồ kết để cải thiện sinh kế, góp phần vào việc xóa đói giảm nghèo tại địa phương.

Đến nay, qua 6 năm trồng và chăm sóc, hàng rào xanh cây bồ kết dài 7km đang sinh trưởng và phát triển tốt, đã cho quả và triển vọng có được chức năng giảm thiểu xung đột giữa người và voi rừng. Bên cạnh đó, hàng rào xanh cây bồ kết tại ranh giới tiếp giáp giữa lâm phận KBT với rừng sản xuất tạo nên hàng rào cột mốc bền vững, thân thiện với môi trường, hạn chế được tình trạng xâm hại rừng, là băng xanh cản lửa.

Ngoài ra, BQL KBT loài và sinh cảnh voi cũng đã phối hợp triển khai dự án “Thúc đẩy các giải pháp chung sống bền vững giữa con người và loài voi hướng đến bảo tồn quần thể voi châu Á” tại KBT. Dự án này do tổ chức LVDI International (Mỹ) tài trợ, được triển khai từ tháng 6/2024 đến hết năm 2025. Mục tiêu dài hạn của dự án nhằm thúc đẩy mối quan hệ giữa con người và loài voi, thay đổi từ xung đột sang cùng chung sống hòa hợp. Dự án đóng góp kết quả nghiên cứu dựa trên sự hướng dẫn của các bên liên quan vào kế hoạch hành động bảo tồn voi ở Việt Nam nhằm giúp đạt được sự tồn tại lâu dài của loài voi hoang dã, không chỉ ở Đà Nẵng mà trên khắp Việt Nam...

Lãnh đạo BQL KBT loài và sinh cảnh voi thông tin thêm, xác định người dân vùng đệm là nhân tố đóng vai trò quan trọng để bảo tồn loài voi và đa dạng sinh học tại KBT, thực hiện Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững, BQL KBT đã thực hiện hỗ trợ 21 thôn cộng đồng vùng đệm với mức hỗ trợ 50 triệu đồng/thôn/năm theo Thông tư 21/2023/TT-BTC ngày 14/4/2023 của Bộ Tài chính. Việc hỗ trợ các cộng đồng vùng đệm được thực hiện hằng năm nhằm nâng cao năng lực phát triển sản xuất, phát triển sinh kế vùng đệm, từ đó giảm áp lực vào tài nguyên rừng, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân vùng đệm.

“Từ khi thành lập KBT thì hệ sinh thái rừng đã được duy trì và bảo vệ nghiêm ngặt, tạo nên môi trường sống đa dạng cho các loài động vật hoang dã. Các quần thể động vật hoang dã tăng lên rõ rệt, cụ thể như quần thể voi. Điều này đã khẳng định công tác bảo tồn của chúng tôi đã và đang đi đúng hướng”, ông Dưỡng nhấn mạnh.