Lòng tham và thảm họa

Cũng như sau nhiều vụ hỏa hoạn, ngay sau khi vụ cháy trên xảy ra, rất nhiều câu hỏi được dư luận đặt ra, là tại sao chủ đầu tư vi phạm quy định về an toàn trong công tác PCCC thời gian dài mà không bị xử lý? Liệu các cơ quan có thẩm quyền cấp cơ sở phường, quận có buông lỏng quản lý? Hay việc che giấu sai phạm của chủ công trình quá tinh vi và qua mắt được các cơ quan chức năng?

Câu trả lời có thể có ngay. Tất cả là xuất phát từ lòng tham. Chủ đầu tư tham tiền nên bất chấp mọi quy tắc xây dựng và quy định PCCC, miễn là xây được càng cao, chia ra được càng nhiều căn hộ thì càng thu bộn tiện từ người đến thuê ở hoặc mua đứt căn hộ. Các cán bộ có thẩm quyền ở cấp cơ sở thì vì tham mà nhận tiền hối lộ, đút lót của chủ đầu tư để phớt lờ đi những việc làm sai trái của họ.

Giấy phép xây dựng số 89 ký ngày 11/3/2015 do UBND quận Thanh Xuân cấp phép cho căn nhà vừa bị cháy ở phố Khương Hạ ghi là "Công trình nhà ở riêng lẻ", được phép xây 6 tầng và 1 tum. Nhưng, thực tế thi công và hoàn thiện xây dựng thì thành một tòa chung cư mini 9 tầng. Vì sao lại có sự biến hóa như vậy? Xin thưa, đó là nhờ sự "lách luật" của chủ đầu tư và sự "dễ dãi" của chính quyền quận và phường sở tại, mà trụ sở phường thì chỉ cách công trình có vài trăm mét.

Vậy thì, không cần nói nhiều, ai cũng thấy và cũng hiểu một điều, là cả phía "lách luật" và phía "dễ dãi" đều có chung một mục đích vì tiền, vì những khoản thu nhập bất chấp luật pháp và đạo lý. Cho nên, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến hậu quả khôn lường tồn tại rất nhiều năm ở cơ sở được người dân đưa ra chính là những sai phạm nghiêm trọng trong việc xây dựng cũng như cấp phép xây dựng các khu nhà cho thuê, chung cư mini. Hàng nghìn công trình tại Hà Nội mọc lên vượt quá quy định, tiềm ẩn nhiều rủi ro nhưng vẫn đang sử dụng nhiều năm, không hề bị xử lý. Chủ đầu tư chỉ vì lợi ích cá nhân mà tìm mọi cách "lách luật" cũng như khai thác tối đa diện tích cho thuê. Họ không quan tâm, thậm chí phớt lờ những kiến nghị của người dân xung quanh khi xây dựng công trình quá mật độ cho phép, vượt chiều cao so với quy định.

Những người kinh doanh dịch vụ này chỉ tìm cách chi tiền "lách luật", làm mọi cách để có thể xây nhà theo ý mình mà không bị cơ quan chức năng ngăn cản hay xử phạt. Còn sự "dễ dãi" sau khi nhận "phong bì" của các nhân viên công lực và cán bộ chính quyền cơ sở là tạo cơ hội sinh ra hàng loạt công trình với những căn hộ siêu nhỏ đầy đủ các chức năng như phòng ngủ, khu bếp, vệ sinh... mà lại thiếu lối thoát hiểm khi xảy ra cháy nổ.

Tất cả những ý kiến của dư luận nêu trên về sự "lách luật", sự "dễ dãi", về sự tham lam bất chấp đạo lý và pháp luật đều là những ý kiến có cơ sở thực tế mà hầu như tất cả những ai đang sống, đã và đang xây nhà ở Hà Nội và các tỉnh thành đều chứng kiến và cảm nhận thấy. Và, dưới đây là một ví dụ trong các ý kiến đó, của một người từng đứng đầu Đảng bộ Thủ đô.

Ngày 18/9, trả lời báo chí bên lề hội nghị lấy ý kiến của các cán bộ nguyên lãnh đạo TP Hà Nội về dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị đề nghị phải xem xét trách nhiệm của cán bộ địa phương để xảy ra xây dựng vượt tầng như chung cư mini ở phố Khương Hạ, quận Thanh Xuân.

Theo ông Nghị, có thực tế công trình vi phạm bị lập biên bản xử phạt xong lại cho tồn tại. Chủ đầu tư "mong được phạt để hợp thức hóa vi phạm, vì lợi nhuận từ sai phạm lớn hơn tiền xử phạt rất nhiều".

Ngoài chung cư mini bị cháy ở phố Khương Hạ, nguyên Bí thư Hà Nội cho rằng thành phố còn nhiều công trình vi phạm khác và "đằng sau là những thế lực chống lưng". "Do vậy, khi xử lý chính quyền không chỉ đương đầu với chủ công trình mà còn cả thế lực chống lưng đó. Thành phố cần nghiêm khắc xử lý trách nhiệm cán bộ trong việc để công trình vi phạm tồn tại, nếu cấp dưới vi phạm mà không bị xử lý thì cấp trên phải bị xem xét", nguyên Bí thư Thành ủy nhấn mạnh.

Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Võ Nguyên Phong thông tin: Công trình nhà ở nhiều căn hộ ở Khương Hạ xảy ra cháy vừa qua từng bị lập hồ sơ vi phạm, có biên bản, quyết định đình chỉ, quyết định cưỡng chế. Tuy nhiên, phải kiểm tra kỹ xem đã thực hiện đến đâu. "Chủ tịch UBND cấp quận, huyện chịu trách nhiệm toàn diện trong công tác quản lý trật tự xây dựng, Chủ tịch UBND cấp phường, xã chịu trách nhiệm trực tiếp, quy định đã rất rõ", ông Phong chỉ rõ.

Phát biểu tại hội nghị trực tuyến triển khai Công điện số 796/CĐ-TTg ngày 13/9/2023 của Thủ tướng Chính phủ, Đại tá Dương Đức Hải, Phó Giám đốc Công an TP Hà Nội cho biết, ngay sau khi xảy ra vụ cháy, Công an TP đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt chủ chung cư mini, chắc chắn sẽ xem xét trách nhiệm của các cấp quản lý. Đây là vụ việc điển hình cho thấy hạn chế của lực lượng chức năng quản lý trật tự xây dựng ở cơ sở.

Đại tá Hải cũng thẳng thắn nhận định: Cấp ủy, chính quyền từ quận, huyện đến phường xã chưa thực sự quan tâm đến công tác này. Đối với vi phạm xây dựng trên địa bàn, các phường nắm rất rõ nên phải xử lý vi phạm được ngay từ khi bắt đầu. Nhưng, đâu đó vẫn có cơ quan chính quyền chỉ lập biên bản cho có, khi có vấn đề xảy ra, dư luận quan tâm mới đem ra xử lý. "Cấp ủy, chính quyền từ quận, huyện đến phường xã chưa thực sự quan tâm đến công tác này. Đối với vi phạm xây dựng trên địa bàn, các phường nắm rõ "như lòng bàn tay" nên phải xử lý vi phạm được ngay từ khi bắt đầu. Nhưng, đâu đó vẫn có cơ quan chính quyền chỉ lập biên bản cho có, khi có vấn đề xảy ra, dư luận quan tâm mới đem ra xử".

Tới đây, khi kết quả tổng kiểm tra các chung cư mini được công bố, cơ quan chức năng có lẽ khó có thể dùng biện pháp cấm hoạt động như áp dụng với dịch vụ karaoke được vì ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của rất nhiều người. Chính vì thế, dư luận người dân Thủ đô cho rằng, cần phải xác định nguyên nhân gốc rễ của vấn đề để có giải pháp triệt để.

Sau vụ cháy chung cư mini ở Thanh Xuân, có những cán bộ, cá nhân sẽ phải giải trình và đối mặt trước pháp luật. Tuy nhiên, dư luận cho rằng, để giải quyết dứt điểm tình trạng buông lỏng quản lý trong công tác xây dựng nhà ở tại cơ sở, cần phải thẳng thắn chỉ rõ, đích danh và công khai những nơi, bộ phận, cá nhân cố tình vi phạm. Từ đó xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, vì nhân dân phục vụ, tuyệt đối không vì lợi ích cá nhân, vì sự tham lam cá nhân bé mọn  mà gây ra những hậu họa lớn cho xã hội.

Đã một tuần trôi qua sau vụ hỏa hoạn kinh hoàng, người dân Hà Nội phơi nắng đội mưa thắp hương tưởng niệm những nạn nhân xấu số trong nỗi xót xa, thương cảm. Và, trong lòng mỗi người dân Hà Nội suốt từ sau vụ cháy đến giờ luôn canh cánh một nỗi lo lắng. Họ lo vì không biết ngày mai, liệu sẽ có thêm một vụ cháy tương tự xảy ra hay không?

Câu trả lời cho nỗi lo lắng đó thuộc về các cấp chính quyền TP Hà Nội. Câu trả lời phải là một loạt các việc cần làm ngay không chậm trễ. Đó là phải tăng cường lực lượng chức năng sát sao hơn trong việc xử lý vi phạm về xây dựng các chung cư mini và PCCC. Đó là phải ngăn chặn sự "lách luật" và "dễ dãi" trong việc cấp phép xây dựng, để những đồng tiền bất chính, để lòng tham của cả chủ đầu tư và cán bộ nhân viên các cấp chính quyền không biến thành những mồi lửa làm bùng lên những đám cháy kinh hoàng, gây thiệt hại thảm khốc về người và của như ở Khương Hạ đêm 12/9 vừa qua.