Cơn sốt thầy bói AI và giáo sĩ kỹ thuật số

Bói toán bằng AI

Bên trong một hội trường triển lãm ở Insa-dong, trung tâm thủ đô Seoul (Hàn Quốc) có một đền nhỏ chỉ đủ lớn cho một người, nơi những dải ruy băng đầy màu sắc, chuông, bài vị kỹ thuật số, nến và một chiếc đệm được sắp xếp cẩn thận.

Khi du khách nhập thông tin cá nhân của mình vào bài vị kỹ thuật số và ngồi lên đệm, giọng nói nhẹ nhàng của một người phụ nữ trung niên cất lên: "Tôi là một sinh vật vượt qua kiến thức của con người. Tôi biết những sự thật vượt ngoài tầm hiểu biết của bạn và có thể thấy trước tương lai. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy hỏi tôi”.

Đền này là ShamAIn, một hệ thống bói toán bằng AI mới được giới thiệu gần đây bởi nhóm nghiên cứu do Giáo sư thiết kế công nghiệp Nam Taek-jin của Viện Khoa học và Công nghệ tiên tiến số 1 Hàn Quốc (KAIST) dẫn đầu.

Đền ShamAIn cung cấp dịch vụ bói toán dựa trên các khái niệm bói toán truyền thống của Hàn Quốc. Người dùng nhập tên, ngày sinh và nghề nghiệp của họ và AI sẽ trả lời theo các nguyên tắc của Saju - một hình thức bói toán truyền thống dựa trên năm, tháng, ngày và giờ sinh của một người. Saju phân tích năng lượng vũ trụ vào giờ, ngày tháng năm sinh của một người và có niềm tin rằng số phận của một người không thể thay đổi. Dữ liệu Saju không chỉ dự đoán và cung cấp thông tin chi tiết về số phận, vận mệnh của một người mà còn có thể được sử dụng để kiểm tra xem của các cặp đôi có khả năng tương hợp trong hôn nhân hay không.

Theo ghi nhận của phóng viên tờ The Korea Times, đền ShamAIn được thiết kế, xây dựng khá cẩn thẩn, giống nhà của một pháp sư với ánh sáng, hiệu ứng âm thanh và đồ trang trí khá bắt mắt những cũng rất huyền bí. Nhóm nghiên cứu cho hay, nhiều người tham gia ban đầu tiếp cận đến ShamAIn vì tò mò nhưng sau đó lại tìm thấy sự thoải mái về mặt tâm lý khi chia sẻ mối quan tâm cá nhân của họ. "Chúng tôi tập trung vào một pháp sư AI siêu thông minh, được coi là vượt trội hơn con người, tương tác với mọi người. Chúng tôi quan sát thấy tiềm năng của AI không chỉ hoạt động như một công cụ mà còn là một thực thể có thẩm quyền ảnh hưởng đến phán đoán và cảm xúc của con người", Giáo sư Nam Taek-jin cho hay.

Điều đáng nói là đây không phải là lần đầu tiên một pháp sư AI xuất hiện. Các dịch vụ bói toán có hỗ trợ AI dựa trên các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) đã trở nên phổ biến trong giới trẻ Hàn Quốc vài năm gần đây. Một số dịch vụ chỉ cung cấp bói toán dựa trên dữ liệu do người dùng nhập vào, trong khi những dịch vụ khác kết hợp các bài kiểm tra tính cách, phân tích nhóm máu và thậm chí là đọc khuôn mặt để đưa ra những dự đoán chính xác hơn.

Tại Trung Quốc, giới trẻ cũng đang nghiện trò chuyện với “thầy BaZi” của DeepSeek - AI tiên tiến nhất của Trung Quốc. BaZi, hay tứ trụ của số phận là một hệ thống bói toán truyền thống của Trung Quốc, lập bản đồ số phận của mọi người dựa trên ngày và giờ sinh của họ. Nó phân tích sự cân bằng của kim-mộc-thủy-hỏa-thổ trong biểu đồ của một người để dự đoán thành công trong sự nghiệp, các mối quan hệ và vận may tài chính.

Theo truyền thống, việc xem bói đòi hỏi một bậc thầy có tay nghề cao để diễn giải những cách phức tạp, đan xen của các yếu tố tương tác. Nhưng giờ đây, “thầy BaZi” có thể cung cấp sự phân tích về mất cân bằng nguyên tố của một người, dự đoán những thay đổi sắp tới trong cuộc sống và thậm chí gợi ý về quỹ đạo sự nghiệp. Ví dụ, một người mang mệnh mộc có thể được khuyên theo đuổi sự nghiệp trong các ngành công nghệ, giải trí hoặc tìm kiếm những người bạn đời có đặc điểm thuỷ (khả năng thích nghi, trực giác). Trong khi đó, một vòng đời được chi phối bởi kim (bướng bỉnh, quyết đoán) có thể cần phải được dập tắt bằng một cách tiếp cận phù hợp hơn với lửa (đam mê, cân nhắc).

Tờ MIT Technology Review cho hay, chỉ cần nhập câu hỏi về cá nhân liên quan đến bói toán, sau đúng 15 giây, “thầy BaZi” sẽ có câu trả lời hoàn hảo cho người dùng. Zhang Rui, 31 tuổi, nhân viên quản lý tại một công ty công nghệ lớn ở Thượng Hải đã quyết định từ chức để ra kinh doanh riêng theo lời bói của “thầy BaZi”.

Lần đầu biết đến DeepSeek vào tháng 1/2025, khi tin tức về sự ra mắt của DeepSeek R1 tràn ngập WeChat, Zhang Rui đã dùng thử vì tò mò và bị choáng ngợp. “Không giống như các mô hình AI khác, nó trả lời mọi câu hỏi một cách trôi chảy, gần giống như con người. Sau đó, tôi thử nghiệm khả năng xem bói  bằng “thầy BaZi” và thấy kết quả rất khả quan”.

Và các giáo sĩ kỹ thuật số

Nhưng sự gia tăng của AI trong các vai trò tôn giáo không chỉ giới hạn ở bói toán. Trong Kitô giáo, các mục sư AI đang nổi lên; còn tại Phật giáo, các nhà sư AI cũng đang cho thấy sự hiện diện của họ. Tại Đức, Nhà thờ St. Paul ở Bavaria nằm ở phía Nam gần đây đã giới thiệu một mục sư AI, được phát triển bằng ChatGPT, để truyền đạt các bài giảng. Xuất hiện trên màn hình lớn trong hình thái là một người đàn ông có râu, mục sư AI nói với các giáo dân: "Hãy buông bỏ quá khứ và tập trung vào hiện tại".

Tương tự như vậy, dòng Phật giáo Jogye của Hàn Quốc đã giới thiệu "Ma-ae Buddha AI", một chatbot cung cấp tư vấn tâm linh tại Triển lãm Phật giáo quốc tế Seoul hồi cuối năm 2024. Tại Triển lãm Phật giáo Quốc tế Busan, họ cũng giới thiệu một nhà sư AI được thiết kế để truyền đạt các bài giảng.

Có nhiều phản ứng trái chiếu đối với sự hiện diện của AI trong các bối cảnh tôn giáo. Một số người hoan nghênh AI như một công cụ để rèn luyện tâm linh, trong khi những người khác bày tỏ lo ngại về việc công nghệ xâm nhập vào lĩnh vực thiêng liêng của đức tin. Awake Corporation, một công ty khởi nghiệp của Hàn Quốc, đã phát triển Chowon, một mục sư AI cung cấp hướng dẫn về Kinh thánh. Dịch vụ này hiện có 150.000 người dùng hàng tháng và nhận được khoảng 2.000 yêu cầu mỗi ngày, tạo ra các phản hồi dựa trên thần học được một nhóm mục sư và nhà thần học xem xét.

Những người ủng hộ cho rằng giáo sĩ AI có thể nhanh chóng cung cấp các câu Kinh thánh và soạn lời cầu nguyện, hỗ trợ cho việc đào tạo tâm linh của cá nhân. Họ cũng nhấn mạnh rằng, AI hạ thấp rào cản đối với những người tin Chúa có thể cảm thấy ngần ngại khi tham khảo ý kiến của giáo sĩ là con người.

Tuy nhiên, vẫn còn sự hoài nghi về việc liệu AI có thể thay thế các nhà lãnh đạo tôn giáo con người hay không. Những người chỉ trích chỉ ra khả năng AI gây ra thông tin sai lệch và thiếu các hướng dẫn đã được thiết lập. Các nhà lãnh đạo tôn giáo thì lo ngại rằng AI có thể hiểu sai giáo lý hoặc truyền bá những lời dạy không chính xác, hay có khả năng dẫn đến sự nhầm lẫn và suy giảm đức tin. Những lo ngại tương tự cũng nảy sinh liên quan đến "Jesus AI" được phát triển như một phần của dự án “God in the Machine” tại Đại học Lucerne ở Thụy Sĩ. Dự án cho phép du khách trò chuyện với AI bằng 100 ngôn ngữ và xưng tội.

Tương lai tôn giáo trong kỷ nguyên AI

Khi AI tiến bộ với tốc độ chưa từng có, tác động của nó đối với tôn giáo vẫn là chủ đề tranh luận sôi nổi. Mặc dù có nhiều ý kiến khác nhau, nhưng có sự đồng thuận rộng rãi rằng, AI là một xu hướng không thể đảo ngược. Nhà nghiên cứu thần học và là tác giả cuốn sách "Tôn giáo và AI" Kang Sung-wook coi AI là một con dao hai lưỡi. "AI cung cấp phản hồi nhanh chóng và hiệu quả cho các câu hỏi của cuộc sống, thúc đẩy đào tạo tâm linh và trải nghiệm tôn giáo mới.

Ngoài tư vấn, AI có thể nâng cao cộng đồng tôn giáo thông qua giáo dục phù hợp và các dịch vụ trực tuyến", nhà nghiên cứu Kang Sung-wook cho biết. Một số học giả đã cảnh báo về việc giới trẻ coi AI là một thực thể thần thánh. Anthony Levandowski, một cựu kỹ sư ở Thung lũng Silicon, đã thành lập nhà thờ Way of the Future, chuyên tôn thờ AI, gây ra tranh cãi về ý nghĩa tâm linh ngày càng tăng của AI.

Theo phân tích của nhà nghiên cứu Kang Sung-wook, không nên để AI làm lu mờ đức tin và dù AI có thể bổ sung cho các nghi lễ tôn giáo, cũng không nên để nó thay thế kết nối tâm linh. "AI nên được coi là một công cụ để bổ sung cho các hoạt động tôn giáo hiện có, nhưng các tôn giáo phải tập trung vào bản chất cốt lõi của mình. Câu hỏi bây giờ là liệu tôn giáo có thể tự đổi mới trong các lĩnh vực tâm linh và cảm xúc mà AI không thể sao chép hoàn toàn hay không", nhà nghiên cứu Kang Sung-wook nhấn mạnh.