"Xác tan"

Bài hát chia làm các đoạn ngắn. Mỗi đoạn, lại thay nhân vật mới là shark mẹ, shark bố, shark bà, shark ông. Câu chuyện của gia đình cá mập thì cũng chỉ là chuyện đi săn thôi nhưng bài hát đã ở thành hiện tượng mạng toàn cầu. Bài hát chỉ dùng đúng 4 nốt nhạc mà thu hút được trên 13 tỷ lượt xem. Xem ra loại cá mập trở nên đáng yêu vô cùng.

Cách đây hơn 20 năm, có một bộ phim hoạt hình 3D cũng đạt những kỷ lục toàn cầu về nhân vật cá mập. Đó là phim “Shark tale” (câu chuyện cá mập) khi sang ta thì được dịch lại tên là "Cá mập ăn chay". Nhân vật chính là Lenny, của đứa con của gia đình cá mập mafia như kiểu "Bố già". Tập tính của loại cá mập là chén tất cả những gì ngo ngoe, nhưng riêng Lenny lại ăn chay. Cậu ta đã đi ngược truyền thống của cá mập, không muốn hại bất kỳ một động vật biển nào. Thậm chí Lenny này đã cải trang thành cá heo để che mắt gia đình. “Shark tale” đem lại những thông điệp đáng giá: Danh tiếng giả dối, "phông bạt" không bao giờ bền vững; hãy là chính mình; tình bạn chân thành và trung thực có thể vượt qua mọi định kiến.

Cuối thế kỷ 19 thì trên báo chí châu Âu xuất hiện thuật ngữ "Tư bản cá mập" (shark capitalist). Thuật ngữ ngắn nhưng thâm sâu, màu sắc phê phán chỉ những đế chế tư bản lớn, độc quyền, tàn nhẫn trong cạnh tranh, bóc lột, sẵn sàng "nuốt chửng" đối thủ nhỏ để chiếm lợi nhuận. Ở ta gọi là cá lớn nuốt cá bé. Trong những bài viết cụ thể thì khái niệm này được dùng linh hoạt cho các nhân vật "đầu sỏ tài phiệt", "Bọn đế quốc ăn thịt người", "Con buôn máu lạnh"…

Thế mà ở xứ ta, dường như Shark không còn dễ sợ mà chỉ còn dễ thương. Nhà đài xứ ta nhập khẩu có Việt hóa một chương trình đặt tên là "Bể cá mập" (Shark tank). Ở đây, các shark tham gia có vẻ nhân văn lắm. Cái tích cực là khơi dậy tinh thần khởi nghiệp, truyền cảm hứng và động lực cho người trẻ, giáo dục tài chính đại chúng, kết nối nguồn vốn và ý tưởng, xây dựng tư duy thị trường, lan tỏa hình mẫu nhà đầu tư bản lĩnh, giúp khởi nghiệp thực tế, minh bạch, học cách định giá, thương lượng, "Cá mập" như người dám mạo hiểm, chấp nhận rủi ro. Về logic thì mọi thứ phát triển phải tốt đẹp cả. Tuy vậy có hiện tượng lạ là cá mập của chương trình này hay bị cơ quan chức năng cất vó mang đi. Có ba cá mập bị sa lưới thì trong đó có hai cá mập mang tội danh "lừa đảo, chiếm đoạt tài sản", một cá mập thì nhận án "buôn lậu" và "trốn thuế".

Đặc điểm nổi bật dễ thấy là shark hay nói đạo lý. Một shark luôn có lưỡi sắc như dao, cứa cắt vào mọi điều nhạy cảm. Xin phép nhắc lại lời châu ngọc của shark kèm bình luận ngắn: "Lũ chuột nhắt luôn sợ bị lôi ra ánh sáng, còn người quân tử thì không bao giờ phải sợ bóng đêm". Đúng không? Đúng quá. "Nếu im lặng trước cái xấu của hôm nay thì ngày mai đừng kêu khi cái xấu mò đến đầu giường nhà bạn". Chuẩn chưa? Chuẩn không cần chỉnh. "Để có phúc đức phải sống thiện, không hại người". Sai chỗ nào? Cấm có sai chỗ nào.

Các cụ dạy rồi, Tay cầm nắm bạc kè kè/ Nói khuếch nói khoác người nghe ầm ầm. Khi shark bị tra tay vào "lắc bạc" thì những câu mỹ miều trở nên trơ trọi không còn gì bảo đảm. "Tôi không có tâm hại người, không ăn không của ai cái gì cả. Tất cả đều dựa trên trí tuệ, tài năng, mồ hôi, công sức của mình". Đúng không? Câu này bây giờ shark không khẳng định được mà quyền đánh giá là của cơ quan chức năng. Lời của shark vỡ vụn như bong bóng. Trước đây, trong một lần giảng bài, shark nói người Việt rất khôn lỏi, thông minh và giỏi đánh du kích, nhưng rất bẩn… bẩn lắm, bẩn nhất thế giới. Khi các thủ đoạn "lùa gà" của shark được đưa ra ánh sáng thì mới biết sự lỏi, bẩn ấy là shark tự nói chính mình. Thế mà làm bao nhiêu anh em về tự vấn mất cả ngủ. Khi vỡ lở ra mới mới biết, "shark tank" cũng không hơn gì "Chép tanh" và đang đi trên con đường của "Xác tan". Thôi thì kiếm ăn có năm bảy đường nhưng mong các "tổng tài" bớt nói đạo lý hộ cái.