“Cà khịa”

Với người Pháp, hoa cúc với họ là một điều xúi quẩy, nên bạn chỉ có thể tặng hoa cúc nếu muốn chơi khăm họ. Trước khi tặng, nhớ đội mũ bảo hiểm. Người Việt cũng không khác. Nếu bạn tặng cô gái Việt một bó hoa cúng như huệ chẳng hạn, có thể bạn sẽ lĩnh một cái guốc vào loanh quanh đâu đó.

Nước Ý thân thiện nhưng cũng không tha thứ cho những thói quen ăn mặc hở hang vào nhà thờ. Ở Mỹ, bạn sẽ không thể nào hút thuốc lá nơi công cộng. Đây là điều cấm và người vi phạm sẽ bị phạt vơi ví. Bạn cũng không thể đến nhà người Mỹ mà chưa được mời. Việc đó không khác gì đột nhập tư gia.

Truyền thống Thụy Điển cấm kỵ việc tự hào bản thân, khoe của bằng bất kỳ hình thức gì. Luật bất thành văn này bắt nguồn từ một quy tắc vùng Bắc Âu có tên Jantelagen. Ngắn gọn thì Jantelagen nghĩa là không bao giờ được nghĩ bản thân tốt đẹp hơn bất cứ ai khác. Sự tốt đẹp chia đều thì thiên hạ thái bình.

Văn hóa Tây phương cũng mỗi nước một khác, không hề theo một khuôn. Ấy thế nhưng vẫn có một bộ phận không nhỏ các anh chị tây ảo tưởng tự cho rằng có một hệ giá trị tây văn minh, duy nhất tốt đẹp hơn những châu lục khác. Họ luôn dè bỉu, giễu cợt những hệ giá trị mà họ không chịu bỏ ra vài phút tìm hiểu.

World Cup tại Qatar có chuyện các tuyển thủ Đức chụp ảnh cả đội tự bịt miệng. Các anh chàng này muốn “cà khịa” nước chủ nhà đã không tôn trọng nhân quyền.

Chuyện rằng, Qatar thông báo trước World Cup những điều không nên làm tại nước này bởi họ không muốn khách phải đối mặt với pháp luật. Thí dụ: không nhìn chằm chằm vì đó là thô lỗ; không mặc trang phục hở hang, hở vai, hở đầu gối và những nơi nhạy cảm; không uống chất có cồn ở ngoài khu vực và giờ quy định; cấm thể hiện giới tính thứ ba và các cử chỉ đồng tính luyến ái. Vi phạm có thể bị tù.

Nếu đã là luật thì tuân thủ thôi chứ có gì mà than thở. Những cô gái phanh ngực trong những giải World Cup trước không được chào đón ở đây. Thì thôi mặc cái váy kín đáo một chút, nhịn uống rượu bia vài giờ đã chết ai đâu. Nói ngay từ đầu là rất tử tế. Văn hóa phương Tây vẫn luôn nhấn mạnh sự khác biệt kia mà. Đi cổ vũ bóng đá chứ có phải chỗ thể hiện sự cao ngạo ta đây. Cái đúng chỗ này sẽ là cái sai nơi kia và ngược lại chứ có đâu cái chuẩn đạo đức tuyệt đối, phổ quát mà dạy dỗ. Nước sông không xâm phạm nước giếng là một bài học về sự tôn trọng mà không phải ai cũng thuộc.

Thích nghi với mọi văn hóa là dấu hiệu của trưởng thành. Đất có thổ công, sông có hà bá”. Trước đây, một thanh niên Mỹ bị giam tại Singapore chỉ vì ăn kẹo cao su. Anh chàng này kêu cứu mà tổng thống Mỹ cũng bó tay (luật Singapore cấm nhai kẹo cao su).

Cấm cũng là một cách quản lý. Khi tới Ấn độ, ta sẽ biết tránh mang những vật dụng làm từ bò, bởi đây là linh vật thiêng của người Ấn.

Tiếc thay đội tuyển Đức, thay vì đá bóng cho hay thì lại nghe ma xui quỷ khiến chụp ảnh “cà khịa” gây bão, kết quả bị loại đau đớn từ vòng bảng. Người Qatar ngay lập tức đáp trả bằng tiếng gáy khác không kém phần sát thương. Họ chụp ảnh, quay video clip tạm biệt tuyển Đức, ai cũng bịt miệng. Xung đột văn hóa mức độ nhẹ là “cà khịa văn hóa”, lớn hơn là “bắt nạt văn hóa”. Đó là thực tế của nhiều nền văn hóa bị xâm lăng và nuốt chửng. Chủ tịch FIFA Gianni Infantino đã bảo vệ Qatar rất mạnh mẽ, ông nói: “Đối với những gì người châu Âu chúng ta đã làm trên khắp thế giới trong ba nghìn năm qua, chúng ta nên xin lỗi trong ba nghìn năm tới trước khi bắt đầu đưa ra những bài học đạo đức cho mọi người”.

Khi các nền văn hóa va đập sẽ có những cú sốc mà không biết hòa nhập sẽ dẫn đến báng bổ văn hóa. Những hành xử báng bổ được tiếp tay sẽ gây ra xung đột, thậm chí chiến tranh. Những cuộc xâm lăng văn hóa đã có từ lâu và ngày nay vẫn chưa dừng lại. Có những người nhẹ dạ sùng tín với văn hóa ngoại lai, đề cao chủ nghĩa cá nhân ích kỷ tới mức coi nhân quyền cao hơn chủ quyền.

Thế giới càng đại đồng càng tốt, nhưng văn hóa thì chỉ tuyệt vời khi khác biệt muôn màu. Sự trường tồn, xác lập vị thế của một dân tộc chính là văn hóa.