Bàn về nguyên tắc rường cột của Đảng

Xử lý nghiêm sai phạm, đồng thời chấn chỉnh lề lối, kỷ luật, phong cách lãnh đạo, chỉ đạo và hoạt động của các tổ chức cơ sở Đảng, chính quyền, tổ chức, doanh nghiệp là vấn đề cấp thiết, đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ phải được thực thi nghiêm túc, thường xuyên.  

I - HỆ LỤY TỪ MẤT TẬP TRUNG DÂN CHỦ

Tại các kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương (UBKTTƯ) cho thấy, vấn đề khá phổ biến ở nhiều cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp là vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, đây được xem là nguyên nhân của nguyên nhân dẫn đến những sai phạm kéo dài, gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và gây tâm lý bức xúc trong cán bộ, đảng viên và nhân dân. Ở nhiều nơi, mặc dù trong văn bản, báo cáo định kỳ vẫn luôn nêu rõ “quán triệt nguyên tắc tập trung dân chủ” nhưng thực tế đây chỉ là những câu từ có tính biểu mẫu, che đậy khoảng tối diễn ra ngay trong nội bộ cơ quan, tổ chức, thậm chí ở mức rất nghiêm trọng. Nhiều nơi mất tập trung dân chủ kéo dài, cán bộ lãnh đạo độc đoán, chuyên quyền, vi phạm Điều lệ Đảng, vi phạm các quy định pháp luật nhưng vì nhiều lý do khác nhau vẫn không được làm rõ, xử lý hoặc không xử lý đến nơi, đến chốn, không ngăn chặn được sai phạm. Chỉ đến khi UBKTTƯ vào cuộc, bóc ra từng mảng tối, chỉ rõ từng cá nhân vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, vi phạm các quy định pháp luật, gây hậu quả nghiêm trọng, khi đó sự thật mới vỡ lẽ. Thực tiễn công tác xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN hiện nay đòi hỏi phải siết lại kỷ cương, phép nước, phải tôn trọng và chấp hành nghiêm các nguyên tắc, đặc biệt là nguyên tắc tập trung dân chủ.

Hai vi phạm chính về tập trung dân chủ là vi phạm trong quản lý nhà nước về tài chính, tài sản, nhất là quản lý đất đai, đầu tư, xây dựng, mua sắm; vi phạm trong công tác tổ chức cán bộ, thể hiện ở việc tuyển dụng, bổ nhiệm, đề bạt hay xử lý vi phạm, kỷ luật mang tính áp đặt, cá nhân của người có thẩm quyền, không tham vấn, lấy ý kiến tập thể hoặc chỉ làm hình thức, chiếu lệ, hợp lý hóa các quy trình, quy định để che mắt những sai trái, tiêu cực, lợi ích cục bộ phía sau.

Vấn đề vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trong quản lý nhà nước về tài chính, tài sản, kéo theo hàng loạt sai phạm tại tỉnh Bình Dương là ví dụ điển hình. Tại Hội nghị Trung ương 3 khóa XIII, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thảo luận, quyết định thi hành kỷ luật ông Trần Văn Nam, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội khóa XIV tỉnh Bình Dương bằng hình thức cách chức tất cả các chức vụ trong Đảng nhiệm kỳ 2010-2015, 2015-2020 và 2020-2025.

Trước đó, ngày 18-6-2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì họp Bộ Chính trị, Ban Bí thư để xem xét, thi hành kỷ luật Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Dương nhiệm kỳ 2015-2020, Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh Bình Dương nhiệm kỳ 2016-2021 và một số cán bộ lãnh đạo, nguyên lãnh đạo tỉnh Bình Dương. Bộ Chính trị, Ban Bí thư nhận thấy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Dương nhiệm kỳ 2015-2020 vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ và Quy chế làm việc của Tỉnh ủy; buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra, giám sát, để một số tổ chức Đảng và đảng viên vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về quản lý, sử dụng đất đai, vốn, tài sản của Đảng, Nhà nước tại Tổng Công ty Sản xuất và Xuất nhập khẩu Bình Dương (Tổng Công ty 3/2) thuộc Tỉnh ủy Bình Dương, gây hậu quả rất nghiêm trọng, thất thoát lớn ngân sách nhà nước. Với Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh Bình Dương nhiệm kỳ 2016-2021 cũng xác định vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, vi phạm quy chế làm việc, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo để UBND tỉnh, các sở, ngành và tổ chức Đảng, đảng viên vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về quản lý, sử dụng đất đai, vốn, tài sản của Nhà nước, gây hậu quả rất nghiêm trọng.

Cá nhân ông Trần Văn Nam với cương vị là Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh khóa XIV, chịu trách nhiệm người đứng đầu về các vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Tỉnh ủy nhiệm kỳ 2015-2020. Ông Trần Văn Nam đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, Quy chế làm việc, làm trái chủ trương của Tỉnh ủy và vi phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai, vốn, tài sản của Đảng, Nhà nước tại Tổng Công ty 3/2; buông lỏng lãnh đạo, thiếu kiểm tra, giám sát; chỉ đạo hợp thức hóa tài liệu để che giấu vi phạm; gây thất thoát lớn tài sản, ngân sách của Đảng, Nhà nước và nhiều cán bộ, đảng viên của tỉnh vi phạm kỷ luật Đảng, bị khởi tố hình sự. Bộ Chính trị, Ban Bí thư kết luận, vi phạm của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Dương nhiệm kỳ 2015-2020, Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh Bình Dương nhiệm kỳ 2016-2021 và các cá nhân là rất nghiêm trọng, gây thất thoát lớn ngân sách của Đảng, Nhà nước, nhiều tổ chức Đảng và cán bộ, đảng viên của tỉnh vi phạm kỷ luật, một số bị xử lý hình sự, làm ảnh hưởng xấu đến uy tín của đảng bộ, chính quyền địa phương.

Vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ cũng thể hiện rõ đối với một số tổ chức đảng và đảng viên liên quan tại thành phố Hà Nội. Qua kiểm tra, UBKTTƯ nhận thấy, Ban Cán sự Đảng UBND thành phố, Đảng ủy Cơ quan Sở Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Hà Nội giai đoạn 2016-2019 đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ và quy chế làm việc, thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, để UBND thành phố, Sở KH&ĐT, một số tổ chức, cá nhân cán bộ, đảng viên vi phạm các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản, về đấu thầu và thực hiện các gói thầu, nhiều cán bộ, đảng viên bị kỷ luật, xử lý hình sự. Ông Nguyễn Đức Chung, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Bí thư Thành ủy, nguyên Bí thư Ban Cán sự Đảng, nguyên Chủ tịch UBND thành phố (đã bị kỷ luật khai trừ ra khỏi Đảng và bị xử lý hình sự) chịu trách nhiệm chính và trách nhiệm người đứng đầu về những vi phạm, khuyết điểm của Ban Cán sự Đảng UBND thành phố, đồng thời chịu trách nhiệm trực tiếp trong các vụ án liên quan. Trong đó, cơ quan CSĐT Bộ Công an đã điều tra, làm rõ vụ án vi phạm quy định đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Sở KH&ĐT Hà Nội và một số đơn vị.

Căn cứ kết quả điều tra và tài liệu chứng cứ thu thập được, CQĐT kết luận, trong thời gian đương chức, ông Nguyễn Đức Chung lợi dụng chức vụ, quyền hạn, can thiệp trái pháp luật vào hoạt động đấu thầu gói thầu số hóa hồ sơ đăng ký doanh nghiệp năm 2016 tại Sở KH&ĐT Hà Nội. Ông Chung lợi dụng chức vụ, quyền hạn là Chủ tịch UBND TP Hà Nội đã chỉ đạo đình chỉ, dừng thực hiện gói thầu số hóa năm 2016 do Sở KH&ĐT Hà Nội làm chủ đầu tư không đúng quy định của pháp luật. Ông cũng yêu cầu Sở KH&ĐT cho Công ty Nhật Cường thực hiện thí điểm số hóa với động cơ cá nhân là để Công ty Nhật Cường tham gia đấu thầu và trúng thầu hưởng lợi ích. Các chỉ đạo nêu trên của ông Nguyễn Đức Chung là minh chứng rõ cho thấy việc quản lý, chỉ đạo vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, không lấy ý kiến các cơ quan chức trách theo quy định mà chỉ đạo áp đặt, là nguyên nhân xuyên suốt, trực tiếp dẫn đến việc các bị can thuộc Sở KH&ĐT Hà Nội thực hiện hành vi vi phạm pháp luật về đấu thầu.

Cùng với vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trong quản lý nhà nước về tài chính, tài sản, đầu tư công là vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ, thể hiện ở việc tuyển dụng, bổ nhiệm, đề bạt cán bộ. Nhiều năm qua, dư luận hết sức bức xúc trước việc nhiều nơi “bổ nhiệm thần tốc” những cá nhân tuổi đời còn quá trẻ vào các vị trí lãnh đạo cốt cán, trong khi chưa có nhiều kinh nghiệm thực tiễn, năng lực không có gì nổi trội. Khi báo chí phanh phui thì phát hiện đó là các trường hợp “gài người nhà”. Tại Vĩnh Phúc, sau vụ bổ nhiệm “hot girl” Trần Huyền Trang 31 tuổi làm phó giám đốc sở, dư luận lên tiếng và UBKTTƯ vào cuộc.

UBKTTƯ nhận thấy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Vĩnh Phúc đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, Quy chế làm việc, quy định về trách nhiệm nêu gương và các quy định của Đảng, Nhà nước trong việc bổ nhiệm một số cán bộ diện Ban Thường vụ Tỉnh ủy quản lý. Do đó, UBKTTƯ yêu cầu Ban Thường vụ Tỉnh ủy Vĩnh Phúc thu hồi, hủy bỏ các nghị quyết, quyết định không đúng quy định về công tác cán bộ, đồng thời kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân có liên quan.

Qua các vụ việc sai phạm tại nhiều tổ chức, cơ sở đảng cho thấy vi phạm về nguyên tắc tập trung dân chủ còn diễn ra khá phổ biến; là nguyên nhân của các nguyên nhân, từ mất tập trung dân chủ dẫn tới độc đoán, chuyên quyền, coi thường quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước để thao túng, vì lợi ích cá nhân, cục bộ. Ở những nơi vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ bao giờ cũng gắn với trách nhiệm người đứng đầu, kéo theo hàng loạt hệ lụy... Những vấn đề này sẽ được chúng tôi đề cập rõ trong phần sau.

(Còn tiếp)