Nguyễn Thái Bảo - Người đưa Bác về thủ đô
- Thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ: “Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép”
- Dành cả một đời vẽ Bác Hồ
- Chuyện ít biết từ người cận vệ của Bác Hồ
Nữ Chủ tịch Ủy ban Khởi nghĩa Đa Phúc
Trong sách “Hồ Chí Minh - biên niên tiểu sử” cho biết, sáng 22-8-1945, dù chưa khỏi bệnh, còn đang mệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn quyết định rời Tân Trào (Sơn Dương, Tuyên Quang) về Hà Nội. Trên đường đi, có lúc phải nằm cáng. Cùng thời gian đó, Trung ương Đảng ở Hà Nội đã cử các ông Lê Đức Thọ và Nguyễn Văn Trân đi theo hai hướng khác nhau (Phúc Yên và Thái Nguyên) đón Bác nhưng đều không gặp. Người đi theo đường Đèo Khế, Cù Vân (thuộc Đại Từ, Thái Nguyên).
Những giọt mưa đón thu điểm xuyết thêm cho câu chuyện Thiếu tướng Bạch Thành Định, nguyên Phó Giám đốc Công an TP Hà Nội kể cho tôi nghe về bậc sinh thành đã có vinh dự đưa Bác Hồ về Hà Nội tròn 75 năm trước.
Phủ Đa Phúc (đơn vị hành chính cũ, trên cấp huyện, dưới cấp tỉnh) nằm trong An toàn khu do Trung ương Đảng và Đội công tác Trung ương phụ trách. Ngay sau Hội nghị Toàn quốc của Đảng, bà Lê Thị Lịch - Bí thư Ban Cán sự Đảng tỉnh Phúc Yên trở về địa phương họp bàn việc giành chính quyền khi thời cơ đã chín muồi.
Ban Cán sự Đảng tỉnh Phúc Yên triệu tập hội nghị cán bộ toàn tỉnh tại chùa làng Chi Đông (nay là thị trấn Chi Đông, huyện Mê Linh, Hà Nội), chiều 18-8-1945 để triển khai kế hoạch khởi nghĩa, giành chính quyền trong tỉnh. Hội nghị đã thống nhất thành lập Ủy ban Khởi nghĩa tỉnh và phân công từng cán bộ phụ trách khởi nghĩa giành chính quyền ở các địa phương. Bà Thái Bảo tức Thuận được giao phụ trách khởi nghĩa ở phủ Đa Phúc.
 |
| Bà Thái Bảo giới thiệu với Chủ tịch Hồ Chí Minh khi Người về thăm Nhà máy dệt 8-3. (Tư liệu gia đình) |
Trong hồi ký, bà Thái Bảo kể lại: “Ngày 20-8, Ủy ban Khởi nghĩa đã lãnh đạo nhân dân toàn huyện tổ chức mít-tinh cướp chính quyền. Cuộc mít-tinh rất đông, đến gần 2 vạn người cờ biểu ngữ đỏ chói, khí thế rất cao, từ mít-tinh biến thành tuần hành vũ trang biểu dương lực lượng trên quốc lộ 3 từ phố Nỉ tới Phù Lỗ. Dọc đường tuần hành, quần chúng hô vang các khẩu hiệu: “Ủng hộ Việt Minh”, “Việt Nam độc lập muôn năm”... và hát vang các bài ca cách mạng”.
Sách “Địa chí Sóc Sơn” bổ sung thêm: Sáng 20-8-1945, Ủy ban Khởi nghĩa Đa Phúc do đồng chí Thái Bảo tức Thuận phụ trách đã tổ chức cuộc mít-tinh khổng lồ tại phủ lỵ Đa Phúc, lôi cuốn hàng nghìn quần chúng nhân dân tham gia. Mít-tinh xong, lực lượng cách mạng tiến hành bao vây phủ lỵ Đa Phúc. Khi lực lượng cách mạng tiến vào phủ, tri phủ Nguyễn Phúc Sa đã giao nộp toàn bộ sổ sách, giấy tờ, kho tàng và tiền quỹ”.
Có phải cụ Nguyễn Ái Quốc?
Giành được chính quyền xong, bà Thái Bảo cùng Ủy ban Khởi nghĩa củng cố và xây dựng chính quyền cách mạng. Những ngày đầu không tránh khỏi nóng vội, ấu trĩ, thiếu kinh nghiệm. Một kỷ niệm được bà Thái Bảo nhớ đến, đó là trường hợp một thanh niên có qua lại khu vực đóng quân của Nhật ở Đa Phúc. Cơ sở báo cáo lên cho biết anh ta là mật thám, đề nghị Ủy ban Khởi nghĩa cho bắt ngay và đem ra xử trước nhân dân.
Phiên tòa chưa bắt đầu nhưng dân tập trung về đã rất đông. Vừa lúc đó, khoảng 9 giờ sáng ngày 23-8-1945, một chiếc ô tô con sơn đen từ phía Thái Nguyên xuống, đỗ trước cổng huyện đường. Một người từ trên xe bước xuống rẽ đám đông, đi nhanh vào huyện yêu cầu được gặp “đồng chí Thuận” - bí danh của bà Thái Bảo tại Đa Phúc.
Đó là ông Trần Đăng Ninh, cán bộ thượng cấp đã cùng công tác trong An toàn khu dự bị của Trung ương. Mừng rỡ vì được gặp lại người anh, bà đã nghe ông Ninh nói: “Cô ra xe đi với anh. Anh sẽ nói chuyện sau. Có việc rất quan trọng”.
Bà Thái Bảo ra lệnh hoãn xử án và theo anh Ninh ra cổng huyện. Trên xe có mấy người ngồi trong. Phía ghế sau, một cụ già mặc bộ quần áo nâu, để râu ba chòm. Ông Trần Đăng Ninh mở cửa xe, để bà bước vào ngồi cạnh ông cụ. Bà Thái Bảo trông thấy ông cụ người gầy nhỏ nhưng cặp mắt tinh nhanh sáng quắc. Ngồi cạnh, ông Ninh kính cẩn nói: “Thưa Cụ, nữ đồng chí Thuận, phụ trách huyện Đa Phúc”.
Ông cụ bắt tay và hỏi bà bằng giọng miền Trung: “Cô thu xếp việc xong chưa? Ta đi ngay được chứ?”. Bà đáp: “Thưa Cụ, việc ở huyện đã có anh em lo. Cháu có thể đi ngay được ạ”.
Lái xe nổ máy. Đoàn lên đường. Ông Ninh khẽ dặn: “Đồng chí có trách nhiệm dẫn đường và bảo vệ Cụ đến hết địa phận đồng chí phụ trách. Dưới đó đã có anh Trần Độ đón rồi”.
Vốn quen công tác bí mật, tuyệt đối không được thóc mách, bà Thái Bảo tuân lệnh song trước thái độ trân trọng của ông Ninh đối với ông cụ, bà sững người nghĩ có thể là...
Anh Năm (Trường Chinh), anh Cang (Hoàng Quốc Việt), anh Tô (Phạm Văn Đồng) bà đã được gặp và biết mặt khi ở An toàn khu. Bà cũng từng nghe nói Đảng Cộng sản Đông Dương có lãnh tụ tài ba là Cụ Nguyễn Ái Quốc, người có chân trong Quốc tế Cộng sản.
Gần đây, bà lại nghe nói có Cụ Hồ Chí Minh từ hải ngoại về lãnh đạo công tác cách mạng Việt Nam. Không rõ có phải hai cụ chỉ là một mà thay bí danh hay là hai vị? Ông cụ ngồi cạnh lúc này là ai? Không dằn được tình cảm, bà Thái Bảo bấm tay ông Trần Đăng Ninh, khẽ hỏi: “Ai thế anh? Có phải là Cụ Nguyễn Ái Quốc không? Hay là Cụ Hồ Chí Minh?”.
Ông Ninh cười khẽ, trả lời lấp lửng: “Ừ, ừ, thế đó”, rồi lái câu chuyện sang hướng khác.
Cách mạng rất nghiêm minh
Thời gian này, nước lên to, ở một vài nơi đã có những đoạn đê bị vỡ. Mưa cũng lớn, nước úng mênh mông. Tình hình lũ lụt nặng. Ông cụ hỏi vị cán bộ nữ Chủ tịch Ủy ban Khởi nghĩa phủ Đa Phúc: “Dân sống ra sao cô?”. Nghe ông cụ hỏi, bà Thái Bảo đáp: “Thưa Cụ, tuy lụt lớn nhưng trước đây ta lãnh đạo quần chúng phá kho thóc Nhật chia cho dân nên trước mắt chưa lo đói ạ. Tinh thần quần chúng bây giờ rất sôi nổi. Quần chúng sẵn sàng chờ lệnh của đoàn thể”.
Ông cụ lại hỏi sáng nay cô họp dân làm gì thế. Bà Thái Bảo cho biết Ủy ban Khởi nghĩa làm mít tinh để xử Việt gian. Rồi bà kể về vụ việc người thanh niên tình nghi kia bị bắt. Ông cụ cứ chăm chú nghe, không ngắt lời. Nghe bà Chủ tịch Ủy ban Khởi nghĩa kể hết sự việc, ông cụ hỏi lại 2 chi tiết còn mơ hồ khi quy cho người thanh niên đó là Việt gian. “Cô thấy tội trạng của anh ta thế nào?”. Lúc này, bà Thái Bảo lúng túng. Rõ ràng tội của người kia chưa có gì khẳng định cả. Ông cụ hiền từ nói tiếp:
“Các cô, các chú phải cẩn thận. Bây giờ khác trước rồi. Chúng ta đã có chính quyền trong tay, có thủ tục, có nguyên tắc. Người có tội phải xử đúng pháp luật, có tòa án đàng hoàng. Nếu lập tòa án nhân dân cũng phải đúng thể thức. Người có tội phải viết bản khai đọc cho nhân dân nghe. Quần chúng nhân dân bổ sung phải ghi vào biên bản cho đầy đủ, có cả tên người cung cấp chứng cớ.
Cuối cùng, phải có người bào chữa cho người có tội. Người này phải được nói lần cuối ý kiến của mình. Ý kiến đó cũng phải được ghi vào biên bản, có chữ ký của người phạm tội, chữ ký của đại biểu nhân dân, chữ ký của đại biểu chính quyền. Như thế mới được. Các cô, các chú nên nhớ, nếu làm sai, gia đình người bị nạn đi kiện thì các cô, các chú phải đi tù thay đấy. Cách mạng rất nghiêm minh, không dung túng đồng chí của mình làm bừa đâu”.
Bà Thái Bảo nhận thấy lời nói của Cụ thấm thía, có lý có tình, rất nghiêm, rất minh bạch. Thật là bài học quý giá về nắm giữ chính quyền cho những cán bộ non trẻ như bà hồi ấy. Ông cụ nói thêm: “Cô về phải xem xét lại ngay vụ này”.
Xe vẫn tiếp tục lăn bánh trên quốc lộ. Hai bên cánh đồng nước trắng xóa mênh mông. Dọc đường thỉnh thoảng thấy dân quân canh gác. Hết địa phận Đa Phúc, đã thấy ông Trần Độ chờ đón.
Hoàn thành nhiệm vụ, bà Thái Bảo quay về huyện. Bà nhớ đến lời ông cụ: “Cô về phải xem xét lại ngay vụ này”. Điều tra lại cẩn thận, thấy chứng cứ hết sức mơ hồ, bà đã ra lệnh trả tự do cho người thanh niên đó.
Đến ngày 2-9-1945, bà Thái Bảo mới biết, Chủ tịch Hồ Chí Minh, người đọc Tuyên ngôn Độc lập tại cuộc mít-tinh lịch sử ở vườn hoa Ba Đình, tuyên bố trước toàn thế giới sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, chính là ông cụ mà bà có vinh dự, hạnh phúc đưa một đoạn đường về Thủ đô.
Trong hồi ký, bà chia sẻ: “Sau này tôi còn được gặp Bác Hồ nhiều lần. Có lần được Bác trò chuyện lâu, chỉ bảo cho tôi nhiều bài học quý nhưng trong tôi, kỷ niệm về bài học đầu tiên Bác dạy - bài học về sự công minh trong lãnh đạo chính quyền, bao giờ cũng sâu đậm nhất”. Bà Thái Bảo đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhì, Huy hiệu 65 năm tuổi Đảng. |
