Rò rỉ “hồ sơ Paradise” khi bí mật được… bật mí

Thứ Hai, 25/12/2017, 07:54
Mới hơn một năm sau vụ rò rỉ "Hồ sơ Panama", thế giới lại chấn động bởi vụ rò rỉ "Hồ sơ Paradise". 

Các tài liệu phanh phui câu chuyện về những tài khoản giữ tiền của những tập đoàn lớn, hay những người nổi tiếng giàu có nhất thế giới tại các "thiên đường thuế" nước ngoài - nơi mà hầu hết các chính phủ không thể can thiệp. 

Việc công bố "Hồ sơ Paradise" diễn ra trong bối cảnh tình trạng bất bình đẳng thu nhập toàn cầu đang ngày càng gia tăng. Trong khi đó, một nghiên cứu mới đây cho thấy, giới nhà giàu và các công ty đa quốc gia lại đẩy mạnh việc chuyển lợi nhuận ra nước ngoài, với số tiền lên tới 600 tỷ USD trong năm 2016. 

Ngay sau khi "Hồ sơ Paradise" được tiết lộ, các nhân vật và tập đoàn được cho là có tên trong danh sách đã phủ nhận mọi cáo buộc, cũng như đưa ra những lời giải thích về "sự hợp pháp" của các khoản tiền.

Tiết lộ chấn động

Tháng 11, truyền thông nhiều nước đồng loạt đưa tin về một vụ rò rỉ hồ sơ tài chính được gọi là "Hồ sơ Paradise". Tổng cộng 13,4 triệu tài liệu của Appleby - một công ty luật có văn phòng tại Bermuda chuyên cung cấp dịch vụ pháp lý về tài khoản ở nước ngoài - đã bị tiết lộ. Các tập tài liệu nằm trong tay tờ báo Suddeutsche Zeitung, cũng là đơn vị nắm giữ "Hồ sơ Panama" hồi tháng 4-2016. 

Hiệp hội Nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ) cùng khoảng 100 tờ báo khác nhau trên toàn thế giới đã được chia sẻ và cùng tìm kiếm các thông tin cụ thể trong "Hồ sơ Paradise", sau đó đồng loạt đăng các bài điều tra liên quan. 

Theo đó, Hồ sơ này đã tiết lộ về hoạt động tài chính như các khoản đầu tư gây tranh cãi và trốn thuế của nhiều nhân vật quyền lực bậc nhất và các tập đoàn nổi tiếng trên thế giới. Cụ thể, hơn 120 chính khách đến từ khoảng 50 quốc gia, những mạng xã hội hàng đầu, hay các tập đoàn đa quốc gia như Nike và Apple đều có tên trong "Hồ sơ Paradise".

Xuất hiện trong "Hồ sơ Paradise" là những cái tên đình đám được cho là đã và đang cất giữ những khoản tiền khổng lồ tại các "thiên đường trốn thuế" nước ngoài.

Các tài liệu từ năm 1950 tới 2016 trong "Hồ sơ Paradise" nhắc tới nhiều tập đoàn toàn cầu, lãnh đạo chính phủ và các nhân vật nổi tiếng, trong đó có những người sử dụng tài khoản ở nước ngoài để tránh thuế hoặc giấu quyền sở hữu tài sản. 

Tuy nhiên, ICIJ cũng nhấn mạnh rằng có những người sử dụng hợp pháp quỹ tín thác và công ty nước ngoài. Trong một tuyên bố mới đây, ICIJ cho biết tổ chức này không định ám chỉ rằng bất kỳ người nào, công ty hay thực thể nào đã vi phạm luật hoặc hành động không phù hợp. 

Điều khiến dư luận quan tâm hơn cả là "Hồ sơ Paradise" còn bao gồm nhiều thông tin từ 19 cơ quan quản lý đăng ký kinh doanh tại Antigua và Barbuda, Aruba, Bahamas, Bardados, Bermuada, quần đảo Cayman, đảo Cook, Dominica, Grenada, Labuan, Lebanon, Malta, quần đảo Marshall, St Kitts and Nevis, St Lucia, St Vincent, Samoa, Trinidad và Tobago, Vanuatu. Đây là những khu vực thẩm quyền tài phán bí mật, tức là có rất ít hoặc không có trách nhiệm về thuế.

Sau loạt điều tra đầu tiên và đã cung cấp một số thông tin "cơ bản", truyền thông hứa hẹn sắp tới sẽ tung ra nhiều hơn, có thể tạo nên những chấn động mới. Tuy nhiên, nguồn rò rỉ kho tài liệu "Hồ sơ Paradise" sẽ không được tiết lộ. 

Được biết, dữ liệu trong vụ "Hồ sơ Paradise" lên tới 1,4 TB. Con số này ít hơn mức 2,6 TB dữ liệu của vụ "Hồ sơ Panama", nhưng lớn hơn tất cả dữ liệu của các vụ rò rỉ thông tin khác như vụ WikiLeaks năm 2010 (1,7 GB), vụ Bí mật các tài khoản hải ngoại năm 2013 (260 GB), vụ hồ sơ thuế Luxembourg năm 2014 (4,4 GB) và vụ hồ sơ HSBC năm 2015 (3,3 GB). 

Thêm một lần nữa, thế giới lại rúng động về những "thiên đường thuế" - khu vực mà mặt pháp lý mức thuế được ấn định rất thấp hoặc miễn hoàn toàn. Rõ ràng, tài sản cất giữ ở các "thiên đường thuế" (ước tính lên đến 10.000 tỷ USD) là một vấn đề nan giải đối với các chính phủ trên thế giới trong nhiều năm trở lại đây.

Mắt xích quan trọng

Trọng tâm của vụ rò rỉ "Hồ sơ Paradise" là công ty luật Appleby - một trong vô số công ty quốc tế lớn cung cấp dịch vụ pháp lý ở nước ngoài. Hoạt động đầu tiên của Appleby là ở Bermuda vào những năm 1890. 120 năm sau, Appleby đã trở thành một trong những công ty luật lớn và nổi tiếng nhất trong lĩnh vực. 

Trang web của Appleby nhấn mạnh các giải thưởng mà công ty này giành được và được xếp hạng "Loại 1" trong các danh bạ pháp lý. Công việc của Appleby là giúp đỡ khách hàng (ví dụ như những tập đoàn tài chính, tập đoàn toàn cầu hay các cá nhân giàu có) để thành lập và đăng ký công ty, quỹ tín thác ở những nước có mức thuế bằng 0 hoặc thấp, và có mức độ tin cậy tài chính cao. 

Theo tiết lộ, ít nhất 150 chính trị gia và lãnh đạo doanh nghiệp khắp thế giới là khách hàng của Appleby.

Trong "Hồ sơ Paradise" vừa được công bố xuất hiện một tài liệu dài của Appleby, nói rõ quy trình tuân thủ nghiêm ngặt mà nhân viên phải theo khi xử lý các công việc liên quan tới những cá nhân hay tổ chức có ảnh hưởng chính trị. 

Tuy nhiên, một số tài liệu khác cho thấy Appleby có thể đã dấn thân vào làm ăn mạo hiểm từ năm 2012 khi xuất hiện tình trạng "lờ" mọi quy định (ví dụ như xuất hiện các dấu hiệu khả nghi vi phạm chính sách chống rửa tiền). 

Theo đó, Appleby đã thành lập một quỹ tín thác cho một khách hàng để mua bất động sản ở London, và công ty đã nhận tiền thay mặt khách hàng này mà "không hỏi gì thêm". Appleby về sau biết rằng quỹ tín thác thuộc về một cựu quan chức Pakistan bị cáo buộc tội biển thủ công quỹ.

Khi Appleby không phục vụ lợi ích của những người giàu có nhất thế giới, công ty này cung cấp hỗ trợ pháp lý cần thiết cho các tập đoàn tìm cách giảm tiền đóng thuế ở những nước họ làm ăn. Appleby không phải là nhà tư vấn thuế nhưng công ty này đóng vai trò trong chương trình thuế mà các công ty khắp thế giới áp dụng. 

Tuy nhiên, "Hồ sơ Paradise" bất ngờ tiết lộ những lo ngại của Cơ quan Tiền tệ Bermuda về vấn đề kiểm tra và tuân thủ quy định liên quan tới chống rửa tiền và chống tài trợ cho khủng bố của Appleby. Tháng 8/2014, Appleby bị Ủy ban Dịch vụ tài chính Quần đảo Virgin (Anh) cảnh báo vì đã vi phạm quy định về kiểm tra khách hàng. 

Theo đó, có gần 7 triệu hồ sơ của Appleby và công ty liên kết trong giai đoạn 1950-2016 (gồm thư điện tử, thỏa thuận vay vốn và sao kê ngân hàng) không rõ ràng, liên quan tới ít nhất 25.000 thực thể ở 180 quốc gia.

Những cái tên đình đám

Xuất hiện trong "Hồ sơ Paradise" là những cái tên lớn, đơn cử như Nữ hoàng Anh Elizabeth II với khu điền trang Duchy of Lancaster đã đầu tư hàng triệu bảng Anh vào một quỹ đầu tư trên quần đảo Cayman, vốn thường được giới đầu tư Anh sử dụng để trốn thuế. 

Tiếp đó, "Hồ sơ Paradise" tiết lộ Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross nắm giữ 31% cổ phần của tập đoàn Navigator Holdings thông qua một mạng lưới đầu tư phức tạp ở quần đảo Cayman. 

Đặc biệt, khối tài liệu này cũng tiết lộ một công ty do con rể Tổng thống Nga Vladimir Putin đồng sáng lập đã trích khoản tiền lớn trả cho một tập đoàn đóng tàu thuộc quyền sở hữu của Bộ trưởng Ross. 

Thế giới tiếp tục chấn động bởi vụ "Hồ sơ Paradise" sau những tiết lộ của Hiệp hội ICIJ cùng khoảng 100 tờ báo khác trên toàn thế giới.

Tiếp đó, Stephen Bronfman - người gây quỹ và cố vấn cấp cao của Thủ tướng Canada Justin Trudeau - đã cùng cựu Thượng nghị sĩ Canada Leo Kolber chuyển khoảng 60 triệu USD tới các "thiên đường trốn thuế" ở nước ngoài. 

Thậm chí, các thành viên nội các, ban cố vấn và nhà tài trợ cho Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng bị "Hồ sơ Paradise" gọi tên khi phát hiện có nhiều khoản tiền đầu tư vào các công ty hải ngoại.

"Hồ sơ Paradise" còn nhắc đến việc Twitter và Facebook đã nhận hàng triệu USD đầu tư, được che chắn bởi một mê cung các công ty bình phong ở nước ngoài, với nhiệm vụ theo dõi ngầm các trụ sở tài chính của Nga. 

Apple là cái tên tiếp theo vướng nghi án trốn thuế khi các tiết lộ thông tin cho thấy "táo cắn dở" đã chuyển phần lớn tài sản có được từ hoạt động của các chi nhánh nước ngoài về một "thiên đường trốn thuế" ở quần đảo Channel (Anh). Một số tài liệu cũng cho thấy Apple muốn tìm kiếm thông tin về việc liệu có thể được đảm bảo miễn thuế chính thức hay một công ty nào đó có thể thực hiện hoạt động quản lý mà không bị đánh thuế ở Bermuda. 

Chưa hết, "Hồ sơ Paradise" cũng tố cáo Nike - hãng sản xuất đồ thể thao nổi tiếng của Mỹ - lợi dụng kẽ hở trong luật pháp Hà Lan để giảm thiểu khoản thuế phải đóng tại châu Âu. 

Thay vì phải trả mức thuế lên đến 25% theo mức trung bình của các công ty hoạt động tại châu Âu, Nike chỉ phải chịu mức thuế 2% khi đưa về Hà Lan. Nike đã áp dụng phương thức này từ năm 2014, và hãng đã giảm được mức thuế trung bình phải trả toàn cầu từ 24% xuống 16% sau 3 năm.

Cũng trong "Hồ sơ Paradise", dư luận biết được cách thức các tập đoàn lớn giảm tiền thuế bằng cách thành lập công ty bình phong ở nước ngoài để giữ các tài sản vô hình như thiết kế logo của hãng Nike và quyền sáng tạo với miếng cấy ngực silicon. 

Một trong những khách hàng VIP của Appleby là Glencore PLC - công ty buôn bán hàng hóa lớn nhất thế giới. 

"Hồ sơ Paradise" cho thấy rất nhiều thỏa thuận, thư điện tử và các khoản vay hàng triệu USD cũng như khoản đầu tư trong hàng thập kỷ của công ty này ở Nga, Mỹ Latinh, châu Phi và Australia. 

"Hồ sơ Paradise" đã rọi ánh sáng vào cách thức mà Glencore, dưới sự hỗ trợ của Appleby, đã dùng các "thiên đường thuế" để che giấu các thỏa thuận béo bở. Theo tiết lộ, Glencore đã chuyển hàng triệu USD qua Bermuda cũng như các "thiên đường thuế" khác và dẹp yên được các vụ kiện cũng như hóa đơn thuế ở châu Âu...

Thanh Sơn
.
.