Về vùng cát, thăm nhà Đại tướng bên cầu Kiến Giang

• Đại tướng Võ Nguyên Giáp - vị tướng tài ba, lỗi lạc2
• Trưng bày sách về Đại tướng Võ Nguyên Giáp
• Tết Độc lập trên quê hương Đại tướng Võ Nguyên Giáp

Vị tướng mà khi nhắc đến Điện Biên Phủ là mọi người lại nhắc đến ông. Thăm nhà Đại tướng, nâng niu những kỷ vật mộc mạc, giản dị, đơn sơ tại nhà Đại tướng, chúng tôi chứng kiến nhiều người đã không cầm được nước mắt, bởi tình yêu thương và lòng kính trọng đối với người cả một đời “dĩ công vi thượng” trọn đời vì nước, vì dân.

Thẳm sâu trong hình bóng quê nhà

Con đường vào nhà lưu niệm Đại tướng được người làng thường xuyên quét dọn sạch sẽ, tinh tươm. Tự hào về người con quê hương, có lẽ mỗi người dân An Xá đều mong muốn được làm một việc gì đó để tri ân Đại tướng. 

Ngôi nhà cấp 4 với 3 gian nếp xưa nằm nép mình dưới những tán cây xanh. Hơn 30 năm qua, ngày ngày ông Võ Đại Hàm (người gọi Đại tướng bằng ông thúc bá) vẫn đều đặn thức khuya dậy sớm nâng niu từng kỷ vật dưới ngôi nhà này. Bộ bàn ghế, chiếc giường, những bức ảnh... sau hàng chục năm vẫn vẹn nguyên bởi bàn tay chăm sóc tỉ mẩn của ông Hàm. 

Bên chiếc bàn đơn sơ ở nhà lưu niệm Đại tướng, ông Hàm kể: năm 1947, biết Đại tướng Võ Nguyên Giáp đi làm cách mạng, giặc Pháp đốt cháy trụi ngôi nhà hơn 100 năm tuổi của gia đình ông Giáp.

Năm 1977, ngôi nhà của Đại tướng mới được gia đình và chính quyền địa phương phục dựng nguyên trạng trên nền đất cũ. Lúc đầu, chính quyền địa phương có ý kiến xây dựng ngôi nhà khang trang nhưng gia đình không đồng ý. 

Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm Anh hùng Lao động Phạm Thị Nghèng, người trồng hàng triệu cây rừng chắn cát ở Quảng Bình.

Sau đó, ngôi nhà gỗ 3 gian, 2 chái, lợp ngói theo nếp nhà truyền thống của vùng quê lúa Lệ Thủy kiểu xưa được phục dựng. Lúc làm nhà, địa phương muốn dùng gỗ lim nhưng Đại tướng kiên quyết không đồng ý vì theo ông làm thế sẽ trở thành tiền lệ cho mọi người phá rừng dùng gỗ lim dựng nhà. 

Cuối cùng, ngôi nhà được làm bằng gỗ vườn trồng ở quê nhà Lệ Thủy. Ngôi nhà được lợp mái đơn sơ, dưới mái lợp thêm chái tranh làm cửa chống lên che mưa che nắng. Gian chính giữa ngôi nhà đặt bàn thờ tổ tiên, trên treo di ảnh hai cụ thân sinh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. 

Phía ngoài bàn thờ đặt chiếc bàn tiếp khách đơn sơ và gian bên cạnh là phòng ngủ có chiếc giường trải chiếu cói. Xung quanh kèo nhà treo một số ảnh của Đại tướng chụp chung với Bác Hồ và ảnh Đại tướng chụp chung với nhiều chiến sĩ. 

Những vật dụng gia đình ở nông thôn vùng lúa Lệ Thủy như cày, bừa, cuốc, xẻng, chum, vại... sắp đặt ngăn nắp. Được biết, trong những lần về thăm quê, Đại tướng đã rất xúc động khi thấy ngôi nhà của gia đình được phục dụng tỉ mỉ giống như những tháng năm Đại tướng ở nhà.

Phía sau nhà Đại tướng có cây khế ngọt trĩu quả đã hơn 100 năm tuổi. Nhờ cây khế ấy, người ta xác định được vị trí chính xác để phục dựng ngôi nhà Đại tướng trên nền đất cũ. Cơn gió nhẹ thoảng qua lay lay cành khế làm giăng mắc hoa tím rụng đầy lối đi.

Lúc còn khỏe, mỗi lần về thăm nhà, Đại tướng vẫn thường ngắm cây khế với nhiều ký ức trong vắt tuổi thơ. Dưới tán khế này, thuở thiếu thời, Đại tướng thường ngồi học bài và cùng bạn bè đồng lứa vui chơi đánh khăng, đánh đáo. 

Trước đây, mỗi khi về thăm quê, nơi đầu tiên mà Đại tướng đến là nghĩa trang liệt sĩ huyện, để thắp hương cho người cha kính yêu của mình - liệt sĩ Võ Quang Nghiêm và những chiến sĩ của ông đã ngã xuống trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ. 

Rồi Đại tướng đến thắp hương trên mộ mẹ và những người thân đã khuất ở nghĩa trang gia đình. Sau đó, về bên ngôi nhà nhỏ, Đại tướng kính cẩn thắp hương lên bàn thờ tổ tiên. Ông hỏi thăm những người bạn thuở thiếu thời xem ai còn ai mất, bắt tay, ôm hôn từng người bà con, làng xóm. Ra vườn, Đại tướng tự tay tưới cây, tỉa cành...

Sau này, sức khỏe không cho phép Đại tướng về thăm quê nhưng sau những lần bão lũ, Đại tướng bao giờ cũng gọi điện về quê hỏi thăm họ hàng, làng xóm: “Bà con làng xóm thế nào, có bị thiệt hại chi không? Nhà mình có sao không, cây cối trong vườn, đặc biệt là cây khế có bị đổ không?”... 

Nhiều sử gia chép lại; Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, có hai vấn đề xuyên suốt tư tưởng và hành động của Đại tướng qua hai câu nói mà Bác Hồ từng căn dặn: “Chú Văn ạ! Làm cách mạng phải “dĩ công vi thượng” và “có dân là có tất cả”. 

Thấm nhuần lời dạy của Bác, suốt cuộc đời Đại tướng Võ Nguyên Giáp không hề thấy bóng dáng tư lợi, nhân cách của Đại tướng trong sáng, giản dị đến cao thượng. 

Mỗi lần về quê, khi xe đến đầu làng, Đại tướng thường nói lái xe cho ông xuống đi bộ, Đại tướng ôm hôn người già, xoa đầu con trẻ, bắt tay mọi người rồi ân cần thăm hỏi từng gia đình bà con lối xóm. Căn dặn mọi người sống hòa thuận, chăm chỉ làm ăn, gắng sức xây dựng quê hương giàu đẹp. 

Trải qua bao năm tháng sống xa quê lo việc nước nhưng Đại tướng vẫn nhớ như in những kỷ niệm tuổi thơ bên dòng Kiến Giang. Đại tướng thường hỏi ông Hàm: "Trẻ con làng mình bây giờ còn tắm sông nữa không? Năm nay đua thuyền làng nào về nhất?...". 

Trong ký ức của vị tướng huyền thoại luôn đầy ắp hình ảnh dòng Kiến Giang trong xanh, hiền hòa cùng làn điệu hò khoan Lệ Thủy, Quảng Bình. Với ông, đó là một phần máu thịt quê hương.

Theo nhà văn Nguyễn Quang Vinh: "Tất cả những lần Đại tướng về nói chuyện với Quảng Bình, ông không quên hai chữ Đoàn Kết. Ông nói đó là tinh thần của Bác Hồ. Và chúng tôi hiểu, suốt cuộc đời cống hiến cho cách mạng của ông, có lẽ ông thấm thía vô cùng hai chữ Đoàn Kết. Hai chữ Đoàn Kết - Bác Hồ đi suốt theo ông ở những bài phát biểu, nói chuyện, tâm sự". 

Trong nhiều lần về thăm quê, Đại tướng từng thổ lộ; ông rất muốn được trồng rừng chắn cát cho quê hương. Rồi Đại tướng đến thăm mẹ Nghèng. Mẹ Nghèng không biên chế, không hưởng lương nhưng có đến hơn 40 năm trồng cây chắn cát. Mẹ cũng là người đầu tiên có sáng kiến dùng ngọn phi lao để ươm cây giống (trước đó người ta chỉ biết ươm từ hạt). 

"Quảng Bình cát trắng, gió Tây Nam, nếu ai cũng làm được như mẹ Nghèng thì tốt biết mấy" - Đại tướng nói vậy.

Xúc động những dòng lưu niệm

Trong một buổi chiều đầu hạ, tôi may mắn được ông Võ Đại Hàm đưa cho đọc những cuốn sổ lưu niệm ở nhà Đại tướng. Đọc những dòng chữ xúc động viết về Đại tướng mà nước mắt cứ chảy dài. Đó là nét chữ thơ ngây của em bé học sinh tiểu học ở tận mũi Cà Mau về thăm khu nhà Đại tướng; nét chữ của những cán bộ, chiến sĩ bộ đội suốt cuộc đời luôn xem Đại tướng như người anh cả của Quân đội nhân dân Việt Nam; hay của những má, những mẹ ở miền Nam, miền Bắc một lần được đến thăm nhà Đại tướng đã mãn nguyện, hạnh phúc lắm rồi. 

Thay mặt anh chị em chiến sĩ Bộ đội Trường Sơn TP Hà Nội, anh Nguyễn Văn Bình viết "Ngày 13-5-2011. Kính thưa Đại tướng, hôm nay chúng con là những chiến sĩ bộ đội Trường Sơn đến thăm quê hương, nơi sinh thành của Đại tướng. Chúng con dâng thắp hương nơi bàn thờ tổ tiên cùng tham quan ngôi nhà của Đại tướng mà xúc động nước mắt tuôn rơi...". 

Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong lần về thắp hương ở nghĩa trang liệt sĩ quê nhà.

Đưa con trai học lớp 6 về thăm nhà lưu niệm Đại tướng, chị Nguyễn Bích Hoài ở Tây Ninh nói rằng: "Cả gia đình ngưỡng mộ Đại tướng từ lâu, đặc biệt là cháu. Mỗi lần truyền hình chiếu phim tư liệu về Đại tướng, cả nhà lại quây quần để xem. Bước vào năm mới, khi vợ chồng tui hỏi hai đứa con muốn đi tham quan ở đâu, ba mẹ cho đi trước khi vào năm học mới, cả hai đứa con đều nằng nặc về thăm quê hương Đại tướng Võ Nguyên Giáp".

Còn đây là những dòng lưu niệm ở nhà Đại tướng của đoàn cán bộ, chiến sĩ ở Bộ Công an: "Được chứng kiến di tích nhà lưu niệm của Đại tướng, chúng cháu càng thấy rõ truyền thống cách mạng vẻ vang của gia đình, quê hương và đạo đức cách mạng sáng ngời của cả gia đình Đại tướng. Chúng cháu nguyện học tập và làm theo tấm gương của Đại tướng, phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó...". 

Đứng dưới gốc khế nhà Đại tướng, anh Nguyễn Văn Hải ở Thanh Chương, Nghệ An chia sẻ "Đọc báo, xem đài nhiều về Đại tướng nhưng được tận mắt thấy nơi Đại tướng sinh ra, lớn lên giản dị đến đơn sơ thật xúc động vô cùng. Về đây rồi thấy lòng mình càng thêm kính trọng, khâm phục Đại tướng”. 

Rời khu lưu niệm nhà Đại tướng, tôi ra bờ sông Kiến Giang nhìn dòng nước lững lờ trôi, chợt nhớ đến hình ảnh Đại tướng đứng bên bờ sông cổ vũ cho các mái chèo bơi quê nhà mới hôm nào. 

Đâu đó, tiếng hò khoan Lệ Thủy cất lên nghe lòng phiêu diêu trong chiều quê êm ả "Anh đưa em về thăm quê em xứ Lệ, nơi giọng hò ru anh thời thơ trẻ, sông nước chan hòa ôm ấp tình quê bởi Kiến Giang xanh ôm mái tóc thề, ngày xa quê anh không hẹn lại về...".