Tổng thống Ukraine, Petro Poroshenko: Hợp thời mới thắng

Gia đình

Petro Poroshenko sinh ngày 26/9/1965 tại thị trấn Bolgrad thuộc tỉnh Odessa. Cha ông, Aleksey Ivanovich Poroshenko (SN 1936), vốn xuất thân từ làng Safiana, trước thuộc Bessarabia, vương quốc Rumanie. Từ năm 1940, khu vực này được sáp nhập vào nước Cộng hòa Xôviết Ukraine, hiện nay là huyện Izmail thuộc tỉnh Odessa. Từ năm 1959, cha ông tới làm việc ở Bolgrad. Mẹ ông sinh năm 1937 và đã qua đời năm 2004, cũng xuất thân ở khu vực này... Cũng chính vì lớn lên ở địa phương đó nên Tổng thống Ukraine ngay từ nhỏ đã thu nhận được những kiến thức nhất định trong tiếng Rumanie...

Theo nhà chính trị học Vladimir Granovsky, người cha đã có ảnh hưởng rất mạnh tới Tổng thống Ukraine và “người con trai rất kính trọng cha mình...”. Ngay ở thời điểm hiện tại, hai cha con nhà Poroshenko cũng vẫn rất gắn bó với nhau trong công việc. Khi ông Petro Poroshenko còn làm kinh doanh thì cha ông đã là một trong những bạn hàng gần gũi nhất, là cố vấn chính và cũng là chủ nhân chính thức của tổ hợp Ukrprominvest. Năm 2009, dưới thời của Tổng thống Ukraine Viktor Yushchenko, ông Aleksey Poroshenko, tất nhiên là với sự hậu thuẫn của người con trai, đã được phong danh hiệu Anh hùng Ukraine “nhờ những thành tích xuất sắc  trong phát triển tổ hợp công nghiệp nông nghiệp”.

Nguồn gốc của ông Petro Poroshenko trong thời gian vận động tranh cử Tổng thống vừa qua từng trở thành đề tài nóng, ăn khách cho nhiều thông tin lệch chuẩn nên ông đã phải công bố gia phả của mình: toàn là những người nông dân làm thuê cho các địa chủ khác nhau ở mọi chế độ xã hội... Ngay cả những tin đồn về việc cha ông, một giám đốc nhà máy dưới thời Xôviết, phải vào nhà đá vì bị buộc tội phạm sai lầm trong công tác điều hành sản xuất cũng được diễn giải theo hướng có lợi cho người con.

Một nhà chính trị học Ukraine giấu tên đã tiết lộ với  phóng viên tạp chí Nga Expert rằng, ông Aleksey Poroshenko từng là một trong những nhà lãnh đạo sản xuất nổi tiếng nhất ở Ukraine trước kia. Có thời gian ông từng làm giám đốc một nhà máy quốc phòng ở thành phố Bandera và đã bán ra ngoài chợ đen một số sản phẩm gì đó... Cộng thêm vào đấy ở thời điểm đó, ông có mâu thuẫn với Bí thư thành ủy Bandera, Voronin (người về sau trở thành Tổng thống Moldova). Họa vô đơn chí, ông đã bị kết án tù nhưng rồi lại được trả tự do trước thời hạn... Việc xảy ra đúng lúc mà người con trai vừa hết trung học và đang suy nghĩ về tương lai.

Một lần, Petro Poroshenko nghe trên đài nước ngoài nói về Viện Quan hệ Quốc tế Moskva (MGIMO), một “tổ ấm quý tộc”, nơi tập trung đào tạo những tinh hoa trí tuệ cho công tác ngoại giao Xôviết. Về nhà, người con trai ngỏ ý với bố về việc sẽ thi vào MGIMO để nghiên cứu về ngành ngoại giao và luật quốc tế. Vốn trải đời hơn, người cha khuyên con lựa chọn một kịch bản chắc ăn hơn: không lên Moskva mà đang ký thi vào khoa quan hệ quốc tế ở các trường đại học Kiev và Odessa để nếu trượt nơi này thì còn nơi khác vừa sức hơn. Theo quy định thời đó, một thí sinh không thể thi cùng một lúc vào hai trường. Người cha láu lỉnh bèn đến nơi người con đã học xin được bản sao lại bằng tốt nghiệp trung học với lý do “đã đánh mất bản chính rồi”. Tuy nhiên, Petro Poroshenko chỉ thi một trường đã đỗ ngay vì quả thực học lực của vị Tổng thống tương lai rất khá...

Công việc

Khi công cuộc cải tổ (Perestroika) được bắt đầu tiến hành ở Liên Xô, Petro Poroshenko đang là sinh viên ở một học đường tinh hoa nhất Ukraine, lò đào tạo ra một loạt các vị Tổng thống thời hậu Xôviết. Cựu Tổng thống Gruzia (trong giai đoạn 2004-2007, 2008-2013) Mikhail Saakashvili, cũng từng học trường ngoại giao ở Kiev cùng giai đoạn với Petro Poroshenko và ngay lúc đó đã tuyên bố rằng sẽ trở thành Tổng thống, thổ lộ: “Nhiều bạn đồng môn của tôi đã tạo dựng được những sự nghiệp rất tốt. Hiện nay trong số họ có tới hơn 15 nghị sĩ Ukraine, kể cả chính Petro Poroshenko. Ông ấy ngay từ thời sinh viên đã hoạt động rất tích cực. Nhưng dáng vóc trông thanh mảnh hơn giờ nhiều, cũng như tôi ấy...”.

Hoạt động tích cực của Petro Poroshenko thời sinh viên chỉ có thể thể hiện trong công tác đoàn. Nhà chính trị học Vitali Bala, cùng học đại học với Petro Poroshenko, nhớ lại: “Năm 1987 hay năm 1988 gì đó tại khoa Quan hệ quốc tế diễn ra một cuộc họp chi đoàn.  Poroshenko là thành viên ban chấp hành chi đoàn phụ trách về thể thao, còn tôi là bí thư đoàn năm thứ nhất. Tôi vẫn nhớ ông ấy thời đó: một thanh niên cao lớn, tóc xoăn tít, đăng đàn phát biểu rất hăng. Người ta bảo rằng ấn tượng đầu tiên bao giờ cũng đúng nhất. Ngay từ khi đó tôi đã có cảm giác rằng chàng trai đó rất biết cách thích ứng với thời cuộc...”.

Quả thực  từ đó tới nay Petro Poroshenko không hề thay đổi bản tính của mình. Hoạt động tích cực trong công tác đoàn đã giúp cho vị Tổng thống tương lai có thêm điều kiện tiếp cận gần gụi hơn với những cơ hội làm ăn kinh tế và ngoại thương khác nhau. Nếu cộng thêm vào đó một vốn Anh ngữ dồi dào, các mối quan hệ tốt cùng những khoản tiền mà người cha đã tích cóp được thì hiển nhiên là đã tạo dựng được một bệ phóng rất quan trọng và thuận lợi cho một đại gia của thời hậu Xôviết. Petro Poroshenko bước vào thương trường từ công việc nhập khẩu hạt ca cao, rồi đi thu mua các nhà máy (chiến lợi phẩm đầu tiên là nhà máy bánh kẹo Vinnitsa). Tiếp theo, ông đã thâu tóm cổ phần ở nhiều cơ sở công nghiệp lớn khác, trong đó có nhà máy ôtô Lutsky và nhà máy đóng tàu “Công xưởng Lênin”...

Và khác với các đại gia thế hệ đầu của thời hậu Xôviết ở Ukraine, Petro Poroshenko không bao giờ có những quyết định mạo hiểm. Những người từng biết rõ doanh nhân Poroshenko đều nói: “Ông ấy không  bao giờ dính vào các phi vụ không chắc chắn dù  nhìn bên ngoài có hấp dẫn đến mấy. Poroshenko luôn cố gắng cân nhắc cẩn thận từng hợp đồng, từng đề nghị và luôn hai mươi lần đo trước khi cắt một lần...”. Các nhân viên cũ của ông kinh ngạc: “Ông ấy đúng là thuộc kiểu người đo lọ nước mắm đếm củ dưa hành... Ngay cả nếu đi nghỉ thì ông ấy cũng không bao giờ đặt những phòng khách sạn đắt nhất. Và lúc nào cũng biết rõ dịch vụ gì thì có giá bao nhiêu. Ông ấy luôn cố gắng tiết kiệm những gì có thể. Với những người khác thì ông ấy cũng khá niềm nở, chào hỏi cả những nhân viên dọn phòng, có thể tìm cách tiếp cận tốt nhất với bất kỳ ai. Một nhà tâm lý học tinh tế. Và làm việc rất hiệu quả. Nếu cần thì ông ấy có thể ngồi trong phòng làm việc tới hai ba giờ đêm và sáng hôm sau vẫn có mặt ở nơi làm việc vào lúc bảy giờ sáng. Ông ấy có thể hẹn làm việc vào cả lúc một giờ đêm...”.

Chính trị gia Ukraine, Evgueni Chervonenko nhận xét: “Ông ấy là một người làm việc có hệ thống. Cả ở trên thương trường lẫn trên chính trường. Ông ấy là một nhà chiến lược, dẫu rằng về phần chiến thuật thì ông ấy cũng xử lý rất tốt...”.

Những người biết rõ Petro Poroshenko cũng nhận xét, giống như phần lớn các đại gia Ukraine khác, ở Petro Poroshenko cũng hình thành thái độ cứng rắn khi làm việc với những người khác, đôi khi tới  mức lạnh lùng: “Trong bộ máy của ông ấy không có chiến hữu hay bè bạn, chỉ có những thuộc hạ. Ngay cả những người từng làm việc với ông ấy nhiều năm rồi mà giờ vẫn như những cậu học trò khi ông ấy xuất hiện. Họ đều ngại ông ấy. Cũng phải nói rằng, ông ấy không bao giờ bỏ rơi người của mình. Nhân sự ở chỗ ông ấy luôn ổn định...”.

Cựu chánh văn phòng dưới thời Tổng thống Yushchenko, Oleg Rybachuk, kể: “Tôi biết Poroshenko từ năm 1998. Ông ấy đã rất muốn vươn lên đỉnh cao quyền lực. Với tư cách một doanh nhân, ông ấy đã luôn cố gắng chắp nối các quan hệ. Ông ấy đã nài nỉ để được mời làm quen với Yuchshenko. Ông ấy đã mời tôi tới dự lễ sinh nhật của ông ấy từ khi chúng tôi còn chưa thân quen nhau. Lễ sinh nhật được tổ chức rất hoành tráng, đàn ca sáo nhị ầm ĩ, giàu có nhưng thiếu chân tình. Khi ấy, Poroshenko muốn được đưa lên làm Bộ trưởng...”.

Poroshenko bước vào chính trường qua cuộc bầu cử năm 1998. Ông đã đại diện cho vùng Binnitsa, nơi ông có nhà máy đầu tiên và cũng là quan trọng nhất của ông. Và ông đã rất khó khăn mới giành được chiến thắng, chỉ hơn đối thủ trên dưới 50 phiếu. Đó chính là giai đoạn doanh nhân ào ạt đi làm chính trị, cạnh tranh quyết liệt, tiền nhiều, họa nhiều... Ngay từ khi đó, Poroshenko đã có một lựa chọn tỉnh táo để đứng về phía những nhân vật mà phương Tây đã đặt cược vào... Và đây là sự khởi đầu cho những bước tiến tiếp theo của ông trên chính trường Ukraine...