Họa sĩ, NSƯT Hoàng Hà Tùng: Đời người, một giấc chiêm bao
Người ta vẫn gọi họa sĩ Hoàng Hà Tùng là “Tùng điên”. Tùng điên nổi đến độ nhà báo Lê Hoàng trong một bài viết về anh đã nói: “Ra Hà Nội gặp cụ Rùa mà không gặp “Tùng điên” thì coi như là phí tiền vé.” Nhiều nghệ sĩ tiếp xúc với anh ai cũng đồng ý, người điên nhất thủ đô, không ai khác chính là Hoàng Hà Tùng. Nhưng cái điên của Tùng rất duyên, rất riêng, rất đặc biệt, đến độ, khi Tùng điên nổi điên, thì người ta hoặc chạy toán loạn, bán sống chết, không kịp ngoái đầu nhìn lại và lần sau hễ cứ thấy mặt anh ở đâu là người ta lặng bỏ đi như thể không dây với… hủi.
Nhưng cũng lúc đấy Tùng nổi điên, ối người lại thấy hay, thích, đáng yêu cái chất của Tùng điên. Cách đây chưa lâu, người ta viết về anh là gã trai khỏe nhất Hà Thành, sức vóc của anh được ví như con trâu mộng, con sói hoang, vậy mà giờ đây, những ngày đông giá lạnh, Tùng nằm thiêm thiếp trên giường bệnh trong bệnh viện, với cả mớ dây dợ loằng ngoằng cắm vào người. Tùng bị kết luận ung thư tủy. Bệnh tật giày vò đau đớn khiến Tùng khi tỉnh khi mê. Thỉnh thoảng bạn bè đến chơi, đôi mắt ầng ậc nước dỉ ra, anh nói những chuyện gì ấy, mà chả ai hiểu được. Con trâu bị lấy mất sừng, con sói bị cướp mất tiếng…ốm o, yếu đuối, tật bệnh, đau đớn.
 |
| Ảnh: Nguyễn Đình Toán. |
Họa sĩ Hoàng Hà Tùng sinh năm 1956. Anh để tóc trắng, râu trắng rậm rạp, lởm chởm, da đen nhánh như bồ hóng, giòn tan. Những vết gấp, nếp nhăn nhằng nhịt như thể đời anh là cuộc vật lộn khủng khiếp. Nhìn Tùng người ta liên tưởng đến Rôbinsơn ở đảo hoang, một mình dũng mãnh, đương đầu với sóng to gió lớn vượt trùng dương mênh mông. Tùng ít khi soi gương vì nghe nói anh lười tắm rửa, nhưng anh biết mình già vì ngay thời tuổi trẻ đã chả thấy có ai gọi mình là anh, là chú mà toàn gọi là bác, là ông.
Ai hỏi anh: “Chú năm nay bao nhiêu tuổi?”, Tùng điềm nhiên trả lời: “Tôi cũng vừa qua tuổi 70”. Thế là họ: “Ối chao phúc đức quá, nhà bác trông trẻ quá ạ”. Kì thực, Tùng khi ấy mới ngoài 40. Cứ nói vậy cho họ đỡ mất công chê già. Tùng già đến độ, một ngày đẹp trời họa sĩ lái ô tô đi lòng vòng trong phố phường Hà Nội, thả dòng suy nghĩ mông lung tận đâu, bỗng cú va quệt khiến cho anh đi xe máy gần kề chửi đổng một câu. Tùng ngồi trong ô tô hạ kính xe xuống, khiến anh đi xe máy đang hùng hổ nhìn thấy người ở trong xe liền hét lên: “Con lạy bố. Bố già cả thế này rồi, không ở nhà mà dưỡng sức, chơi với cháu lại còn đi ra đường vi vu làm gì?”. Tùng điên nghe thế, tủm tỉm cười. Kéo kính xe lên rồi lái đi thẳng. Đố biết trong đầu của họa sĩ điên đó nghĩ gì? Thực ra con cái Tùng điên vẫn còn bé. Một bé gái đang học lớp 7, một bé trai đang học lớp 4.
Không phải bây giờ trông Tùng điên mới già như thế. Cái sự già của Tùng điên gây ra chuyện tiếu lâm trong làng văn nghệ sĩ khi Tùng lấy vợ. Cha mẹ mất từ khi còn nhỏ, nên ngày dạm ngõ đến ra mắt gia đình bên vợ, Tùng rủ một người bạn họa sĩ tên Sơn đi cùng. Người bạn dáng vóc thư sinh, trắng trẻo. Ngồi cả tiếng đồng hồ, bố mẹ vợ vẫn cứ nghĩ Tùng là bố Sơn. Họ còn nghĩ ông bố đen đúa, trông gai góc, râu ria lởm chởm thế kia mà lại có cậu con trai sáng sủa thế này. Cả bố mẹ nhà gái gọi Tùng bằng bác.
 |
| Ảnh: Nguyễn Đình Toán. |
Họ bảo Tùng: “Hai cháu nó tìm hiểu nhau, gia đình chúng tôi và bác đồng ý thì tốt quá”. Tùng đỏ mặt tía tai, lúng búng, lúc đó vợ chưa cưới của Tùng mới đứng ra thanh minh cho chàng họa sĩ điên: “Dạ, anh Tùng đây mới là…”. Hai bố mẹ nhà gái chết sững: “Thiên hạ đâu hết cả rồi? Sao con mình lấy ông già thế này?”, Cô gái lí nhí: “Dạ, không, anh ấy hơn con 17 tuổi thôi ạ…” Cô gái ấy sau này làm vợ Tùng. Tùng lấy vợ ở rể trở thành người làng Tương Mai.
Tùng điên có một xưởng vẽ tại Chí Linh, Hải Dương. Cứ ngày nghỉ cuối tuần, Tùng lại về xưởng hì hụi, người trần, quần cộc đánh vật với những tranh sơn dầu, sơn mài. Kỉ lục của Tùng là bức sơn mài lớn nhất Việt
Có một số doanh nghiệp trả giá bức tranh này nhưng Tùng điên ra giá 7 triệu USD, khiến ai nấy rụng rời. Tùng vẽ nhiều tranh sơn mài, bức Huyền thoại cố đô, kích thước 4,5m và 1,8m. Tùng được giao nhiều nhiệm vụ quan trọng, làm họa sĩ thiết kế sân khấu cho đêm Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội tại Sân vận động Mỹ Đình. Tùng làm thiết kế mỹ thuật cho nhiều vở diễn sân khấu. Và, anh được giám đốc NSND Trần Bình nhận về biên chế trong Nhà hát ca múa nhạc nhẹ Việt
Tùng có tuổi thơ không mấy êm đềm, cha mẹ mất sớm, cậu trôi dạt lên Quảng Ninh tha thẩn một thời gian rồi xuống Hà Nội, là học trò cưng của họa sĩ NSND Bùi Huy Hiếu. Ngày đó, Tùng nghèo chả có mực, có giấy vẽ, tất cả đều của thầy Hiếu cho. Thầy chăm cho trò từ lọ mực, toan giấy đến bữa ăn.
Có đợt Tùng ăn ở nhà thầy cả tuần, cả tháng, thậm chí là hàng năm. Vợ thầy nấu ăn ngon, lại mến khách, Tùng đến ăn ở tự nhiên như ruột thịt trong nhà. Thầy Hiếu coi Tùng như con. Có lần, chả nhớ rõ vụ gì, thầy Hiếu giận học trò cưng của mình đến hai năm không buồn nhìn mặt. Hàng tháng trời, ngày ngày Tùng đến trước cổng nhà thầy đứng mãi ở đấy hàng giờ không chịu về. Tùng đứng đến độ muốn khuỵu cả hai chân. Thầy Hiếu bảo: “Chưa có cậu nào lì như cậu này”. Thầy chiều trò. Trò cũng chiều thầy không kém. Tùng chở thầy Hiếu bằng xe máy đi làng cổ chơi, đến nơi thầy đi dạo bộ, Tùng xuống xe dắt xe máy theo sau.
Thầy Hiếu mất cách đây cũng đã gần chục năm, vậy mà ngày 20 tháng 11 năm nào Tùng cũng mang hoa đến nhà, trịnh trọng đặt hoa lên ban thờ thầy. Ngồi lặng cả giờ đồng hồ. Cô Hồng Minh, vợ thầy Hiếu bảo: “Học trò như Tùng sống tình nghĩa lắm. Tốt nhưng điên. Điên nhưng mà duyên”. Tùng điên lên cơn điên thì coi trời bằng vung, nói năng bạt mạng, chả coi ai ra gì. Thấy Tùng như thế, một số người muốn tránh xa, chả ai dại gì đụng phải. Cá tính quái dị như vậy, người ghét cũng lắm mà người yêu cũng nhiều.
Nhạc sĩ Nguyễn Cường thân thiết với Tùng điên lắm. Từ ngày Tùng nằm trên giường bệnh, nhạc sĩ Nguyễn Cường vào thăm luôn. Ông nhìn thằng em dại, hình ảnh con rái cá, con ếch ộp, con trâu mộng thường ngày, con sói hoang biến đâu mất, nhường chỗ cho thằng em dại ốm o, yếu dợt. Ung thư tụy, cái bệnh nói đến mà ghê. Nhạc sĩ của những bản tình ca sôi nổi, phóng khoáng vào thăm luôn, trên khuôn mặt ông đọng lại những giọt buồn. Đời người mới đấy thôi mà sao ngắn ngủi.
Khi tôi và hai mẹ con cô Hồng Minh vào thăm họa sĩ, ông nằm bất động trên giường bệnh. Căn phòng trắng. Giường nệm trắng. Ngoài kia là khung trời trắng. Thuốc truyền là một thứ thuốc nước màu trắng trong. Tất cả màu trắng đến đáng sợ. Vợ họa sĩ bảo, anh ấy, cứ nhìn thấy bác sĩ mặc áo blue trắng vào là sợ hãi, co rúm cả lại. Ôi! bệnh tật làm cho người ta trở nên yếu đuối và nhỏ bé vô cùng.
Tôi nhận ra nghệ sĩ Lê Vân, chị cả của nghệ sĩ Lê Khanh, Lê Vi đang ân cần chăm họa sĩ. Từ ngày hay tin họa sĩ ốm chị vào đây mấy lần. Cô Hồng Minh bảo, đấy là mối tình xuyên thế kỉ, mối tình của một kẻ si tình nhất thời đại, đến lúc già rồi mà vẫn si mê và yêu điên cuồng một người. Tùng điên yêu mê mệt Lê Vân. Lê Vân không thể yêu Tùng điên. Yêu và làm vợ một người “điên” là hoàn toàn khác nhau. Và không ai có thể đủ can đảm làm được điều đó, ngoài vợ của họa sĩ. Vợ của họa sĩ bảo: “Trong lúc ốm đau vì tật bệnh, vậy mà mỗi khi anh ấy mở mắt ra là lại ngơ ngác như muốn tìm, muốn hỏi: “Lê Vân đâu rồi?” “Lê Vân đến chưa?”…
Không biết vợ anh có ghen không? Nhưng nghe chị nói, chị rất cảm thông với chồng. Tôi tò mò hỏi Hồng Quế, con gái của cô Hồng Minh, người được xem như em gái ruột của họa sĩ Hoàng Hà Tùng: “Chị Lê Vân có yêu không nhỉ?”. Quế bảo: “Ai biết được, anh Tùng yêu chị ấy như thế cơ mà. Thời này, làm gì có ai còn yêu âm thầm một người hàng mấy chục năm trời. Nếu chị ấy không yêu thì cũng phải rung động. Trái tim có phải là đá đâu, đều là con người mà, mình mà gặp người như thế mình cũng rung động”…
Lê Vân vẫn đậm tính nữ, nhan sắc nồng nàn và ân cần chăm sóc người bệnh. Tôi nghĩ, nếu quyển tự truyện Lê Vân yêu và sống tái bản thì câu chuyện về họa sĩ Hoàng Hà Tùng với tình yêu ngây ngất và điên dại của anh, biết đâu Lê Vân sẽ có những dòng đầy tình thương dành cho anh họa sĩ “điên”…
