"Cổ tích" giữa đời thường bên triền cát trắng

• O du kích nhỏ - “Cổ tích từ một tấm hình”
• Tình yêu cổ tích của đôi vợ chồng tật nguyền
• Những ước mơ cổ tích

Cả cuộc đời rong ruổi lo làm việc rồi chắt chiu tiền bạc để khi về già về lại làng quê làm việc nghĩa, việc tình. Gần 10 năm nay, vợ chồng ông Phan Hải đã bỏ ra hơn 100 tỷ đồng để xây dựng hệ thống trường học, trạm y tế xã, đài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, công viên… để phục vụ người dân, làm thay đổi bộ mặt ở làng quê vùng cát Quảng Bình.

Dẫn chúng tôi đi một vòng xung quanh Trường Tiểu học Lý Hòa, cô giáo Nguyễn Thị Thảo - Hiệu trưởng nhà trường nói nhiều về sự biết ơn mà thầy cô giáo, học sinh và phụ huynh của trường đối với ông bà Phan Hải. 

Ông Phan Hải.

Cách đây mấy năm, về thăm lại ngôi làng gắn bó với cả tuổi thơ diệu vợi, thấy các trường học trên địa bàn xuống cấp, xập xệ, ông Phan Hải bàn với vợ bán nhà, quyết định đầu tư xây dựng trường học tặng quê nhà. 

Cách tặng trường học của ông Hải cũng không giống ai, ông không đem tiền trực tiếp cho xã rồi xây kiểu nào tùy ý mà tự tay ông xây dựng trường. Sau khi làm việc với chính quyền địa phương, ông Hải lên phương án thuê thiết kế, chọn người thi công… và ông bỏ hết công việc riêng tư của mình để giám sát việc xây dựng trường. 

Để đủ tiền xây dựng Trường THCS Lý Hòa, ông Hải bán một căn nhà của mình ở TP Hồ Chí Minh, cộng với tiền cất trữ được ông mang về quê xây dựng trường.

Sau gần 1 năm thi công, ngôi trường được xây dựng khang trang hết gần 20 tỷ đồng, ông Hải mới thở phào nhẹ nhõm. Bởi hơn tuổi 70, nhưng những ngày xây dựng trường học, mưa cũng như nắng, người làng luôn thấy ông có mặt ở công trình.

Sau khi xây xong Trường THCS tặng lại cho địa phương quản lý, vài năm sau thấy trường tiểu học và mầm non trên địa bàn xuống cấp, ông bà Phan Hải lại tiếp tục bỏ ra giúp địa phương xây dựng hàng chục tỷ đồng. 

“Mình trưởng thành từ mái trường quê, giờ là lúc mình phải báo hiếu, xây trường cho các cháu học hành”, ông Hải tâm sự vậy. 

Nhiều lần về quê thấy bà con trong làng đau ốm thường phải đưa đi bệnh viện tuyến xa, trang thiết bị y tế của xã lại quá nghèo nàn, nên ông bà Phan Hải xây dựng trạm y tế xã, mua đầy đủ dụng cụ y tế thiết yếu tặng xã. Mỗi công trình ông làm, ông không chỉ đóng góp tiền bạc mà tự ông đứng ra làm, ông thuê nhân công, giám sát công trình cho đến ngày công trình hoàn thiện.

“Làm công trình tặng cho quê hương phải làm đến nơi, đến chốn”, từ suy nghĩ đó, ông Phan Hải đã cùng thợ quần quật xây dựng trường. 

Nhiều trưa hè bỏng rát, hay ngày đông giá lạnh, người ta vẫn chứng kiến cảnh ông Hải quần ống thấp ống cao trộn từng mẻ hồ, xếp từng viên gạch cùng thợ. 

Trước khi xây 3 ngôi trường ở Lý Hoà, ông đã cùng nhóm thợ đi khảo sát hầu hết các trường học ở TP Hồ Chí Minh để về chọn mẫu. Và hiện 3 ngôi trường ở Lý Hoà được nhiều chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục đánh giá là trường đẹp nhất, đạt tiêu chuẩn nhất so với hệ thống trường học của cả nước. 

3 tiêu chí xây dựng trường học của Nhật Bản được ông áp dụng để xây dựng trường học ở Lý Hoà là: Chống được động đất 60 độ Richter; chống được bão cấp 12 và chống được lụt theo mức lụt cao nhất ở Quảng Bình trong lịch sử. 

Hệ thống ánh sáng, bàn ghế, nhiệt độ trong phòng học đều đạt chuẩn quốc tế. Mỗi học sinh có một bàn, ghế và tủ đựng sách vở riêng. Trong phòng học có treo quốc kỳ, bản đồ Việt Nam và ảnh Bác Hồ quàng khăn đỏ cho học trò…

Sinh năm 1943, năm nay đã gần đến tuổi 80, nhưng cuộc đời làm thuỷ thủ tàu viễn dương đã tôi luyện cho ông Hải vẻ rắn chắc và khoẻ khoắn lạ thường. Học hết phổ thông, Phan Hải được chọn vào học Trường Hàng hải, luôn giữ quán quân về điểm số học tập nên vừa ra trường, anh được phân công về làm thuỷ thủ, rồi thuyền trưởng tàu Hoà Bình, con tàu thuỷ lớn nhất của nước ta trong những năm đầu chống Mỹ. 

Nhiệm vụ của tàu Hoà Bình là cập cảng các nước anh em, bè bạn như Liên Xô, Trung Quốc, Ba Lan... để vận chuyển trao đổi hàng hoá giữa nước ta và nước bạn. Với bản lĩnh của thuyền trưởng tàu Hòa Bình, Phan Hải cùng đồng đội xô sóng, xé bom vượt biển đi vận chuyển hàng ngàn chuyến hàng về nước an toàn. 

Thập niên 60 của thế kỷ 20, ngành hàng hải luôn xem Phan Hải là thuỷ thủ số một Việt Nam. Vì vậy đến năm 1966, khi Ba Lan tặng cho nước ta chiếc tàu Việt - Ba với trọng tải hơn 4.500 tấn, loại tàu thuỷ chở hàng lớn nhất Đông Nam Á lúc đó, Phan Hải lại được phân công làm thuyền trưởng tàu Việt - Ba. 

Vinh dự nhưng trách nhiệm cực kỳ lớn lao, Hải biết vậy và anh lao vào học, nghiên cứu các tài liệu về đường thuỷ trên biển với suy nghĩ phải tính toán làm sao để những chuyến tàu đi luôn được an toàn. Những sáng kiến của Hải về vận chuyển hàng hoá trên biển được ngành giao thông phổ biến áp dụng cho tất cả các tàu thuỷ của nước ta. 

Sang năm 1967, Phan Hải là thuỷ thủ đầu tiên của nước ta được chọn gửi sang Ba Lan học về hàng hải 6 năm. Miệt mài đèn sách bên nước bạn, ra trường Hải được nước bạn giữ lại để tiếp tục nghiên cứu, giảng dạy. 

Nhưng với suy nghĩ “đất nước còn chiến tranh, còn rất cần những người như mình, phải về để phụng sự tổ quốc”, Phan Hải đã khăn gói trở về. 

Anh tiếp tục được giao nhiệm vụ làm thuyền trưởng một lúc 2 con tàu lớn nhất của Việt Nam là Cửu Long 1 và Cửu Long 2. Phan Hải lại tiếp tục thực hiện những chuyến vượt biển để vận chuyển hàng hoá phục vụ cho cuộc chiến giành độc lập, tự do của dân tộc. Chỉ cần phát hiện ra tàu chở hàng, thì địch biến nơi đó thành toạ đổ lửa. 

Ông Hải đầu tư xây dựng đài tượng niệm các anh hùng liệt sỹ và tượng Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở Lý Hòa.

Vì vậy có thuỷ thủ đánh chìm tàu, chấp nhận hy sinh để tàu khỏi rơi vào tay giặc, còn Phan Hải lại nghĩ khác: Dứt khoát không để tàu chìm, không để địch phát hiện bởi nước ta lúc đó còn nghèo, hàng hoá trên tàu là khối tài sản lớn của quốc gia. Và anh đã chiến thắng, tất cả các chuyến đi đều an toàn…

Cuộc đời thuỷ thủ luôn lênh đênh cùng sóng nước, nên mỗi khi tàu cập cảng lên đất liền, Phan Hải tự thấy mình yêu đất nước đến kỳ lạ. Hòa bình, sau mỗi chuyến đi tàu, khi nhận được tiền thưởng, chế độ, anh em trong đoàn thường cùng gia đình chi tiêu cho kỳ hết. 

Còn Phan Hải lại khác, những chiều tàu cập bến anh lại rong ruổi trên các đường phố Hồ Chí Minh. Nhìn những mảnh đất đẹp nằm nép mình dưới những tán cây, bên đường lớn, Hải đều cố gắng vun vén tiền bạc để mua. 

“Thực ra lúc đó mua cũng chẳng nghĩ để làm gì, để buôn bán gì cả, và đất lúc đó có mấy ai quan tâm. Tôi thích những ngôi nhà đẹp, khi phát hiện chủ nhà bán lại gom góp tiền lương, tiền thưởng vài ba năm mua một căn nhà. Có căn nhà chỉ mua với 2 cây vàng, với số tiền đó bạn bè tôi mua xe gắn máy, mua tivi, tiêu chơi… nhưng không hiểu sao tôi lại thích mua nhà”, ông Phan Hải nói vậy.  

Và thú vui mua nhà đã giúp ông Phan Hải trở nên giàu có trong những năm trở lại đây. Hiện ông sở hữu 5 căn nhà lớn ở thành phố Hồ Chí Minh. Nhiều căn nhà mặt tiền bao người đến hỏi mua nhưng vợ chồng ông Phan Hải tính toán “không bán mà cho thuê nhà lấy tiền để làm việc thiện”. 

Tất cả tiền cho thuê nhà ngoài để chi tiêu một cách hợp lý, ông bà đều gom góp, cất trữ để giúp người dân đang gặp khó khăn, đặc biệt giúp đỡ quê hương vùng cát Quảng Bình. 

Sau khi xây dựng xong các công trình trường học, trạm y tế xã, ông bà Phan Hải lại đầu tư xây dựng Đài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, bảo tàng, đình làng cho xã Hải Trạch với số tiền hàng chục tỷ đồng. 

Có thể nói hệ thống điện, đường, trường trạm ở Lý Hòa hiện được xem đẹp, đúng tiêu chuẩn nhất khu vực bắc miền Trung và hầu hết tiền của bỏ ra xây dựng đều do vợ chồng ông Phan Hải đóng góp. Có những công trình thiếu một ít tiền, ông lại đứng ra vận động con em trong làng ăn nên làm ra đóng góp thêm. Thấy ông có tâm, nên nhiều người ở làng cũng đồng lòng hưởng ứng. 

Ông tâm sự, có căn nhà ông cho hãng sản xuất lớn của nước ngoài thuê làm trụ sở quảng bá sản phẩm, có căn nhà ông cho diễn viên, ca sỹ, người mẫu thuê, sau dăm năm thu tiền thuê nhà lại có tích trữ để làm một công trình giúp dân nghèo.

Ông Hải tâm sự: “Mình già rồi, làm được cái gì có ích cho bà con thì làm, chết có ai mang theo được của cải đâu. Bốn đứa con của tôi đều đã trưởng thành, các cháu học hành đến nơi đến chốn và có công ăn việc làm ổn định và quý nhất là các cháu luôn động viên ba mẹ làm việc thiện”. 

Ông Đặng Gia Chiến - Chủ tịch UBND xã Hải Trạch cho biết: Trong 10 năm qua, vợ chồng ông bà Phan Hải đã xây dựng trao tặng cho địa phương nhiều công trình đưa lại giá trị thiết thực cho bà con. Ngoài trường học, trạm y tế xã, đài tưởng niệm liệt sỹ, ông Hải còn xây dựng công viên, trụ sở làm việc cho UBND xã với số tiền hơn 100 tỷ đồng.