Chuyện về nữ anh hùng trên đất Hưng Yên
Chấp nhận hy sinh để bảo vệ tính mạng cho hơn 40 người dân và 7 cán bộ, chị là nữ Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Bùi Thị Cúc, người đã được Bác Hồ truy tặng 6 chữ vàng “Sống anh dũng, chết vẻ vang”. Tên tuổi chị đã đi vào sử sách với những trang huyền thoại lưu danh cùng đất nước.
Trong chuyến công tác mới đây về Hưng Yên, chúng tôi đã về quê chị, làng Vân Mạc, xã Vân Du, huyện Ân Thi, để gặp những nhân chứng lịch sử và chứng kiến những đổi thay trên quê hương người nữ anh hùng.
Người đã chứng kiến những ngày tháng đau thương khi bọn giặc Pháp tàn sát làng Vân Mạc và mang chị Cúc đi hành hình đến nay còn sống là cụ Hoàng Thị Linh, em dâu của Anh hùng Bùi Thị Cúc. Ở tuổi 83, nhưng cụ Linh còn khá minh mẫn khi kể cho chúng tôi nghe về những ngày tháng hào hùng nhưng đầy bi thương của gia đình mình.
Bộ trưởng Lê Hồng Anh và các đồng chí lãnh đạo Công an tỉnh Hưng Yên thắp hương tưởng niệm trước tượng nữ Anh hùng Bùi Thị Cúc tại trụ sở CA tỉnh Hưng Yên
Liệt sĩ Bùi Thị Cúc tên thật là Trần Thị Lan. Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có 7 anh chị em, do nhà nghèo nên từ nhỏ chị đã phải đi ở cho gia đình địa chủ trong làng. Cụ Linh kể: “Chồng tôi là con bà hai, còn chị Cúc là con bà cả, nhưng ngay từ những ngày đầu về làm dâu trong gia đình, anh chị em tôi sống rất hòa thuận, đoàn kết. Vợ chồng tôi mới lấy nhau, biết hoàn cảnh kinh tế khó khăn, mặc dù phải đi làm mướn, tiền công không được là bao nhưng chị Cúc vẫn nhiều lần giúp đỡ bằng cách cho tiền và gạo”.
Được giác ngộ cách mạng từ rất sớm, chị Cúc tham gia hoạt động phong trào trong xã như thanh niên, phụ nữ và làm công tác dân vận. Người dẫn dắt chị đến với cách mạng chính là người anh trai, cụ Trần Bình Tích, một lão thành cách mạng, nguyên là Bí thư Huyện ủy huyện Ân Thi. Những ngày tháng đó, Ân Thi là một huyện “nóng” của tỉnh Hưng Yên, nên quân địch đóng bốt và lập căn cứ vùng tề ở hầu hết các xã trọng điểm. Chúng bắt nhân dân phải quy hàng để phục dịch cho bộ máy cai trị của chúng. Thực hiện đường lối của TW, Đảng bộ huyện Ân Thi đã chủ trương phá tề, tiêu diệt bọn phản động và những tên đầu sỏ có nhiều nợ máu với nhân dân.
Ngày ấy, vốn là một cô thôn nữ xinh đẹp, nhưng để thực hiện thành công nhiệm vụ của một chiến sĩ điệp báo, chị Cúc phải giả dạng làm người buôn bán để thu thập những tin tức của địch. Nhưng địa điểm mà chị thường xuyên lui tới là bốt Cảnh Lâm, nơi trú ngụ của những tên quan Pháp. Sự thông minh và xinh đẹp của Bùi Thị Cúc đã khiến tên Nguyễn Doãn Nhi, một trong những tên đầu sỏ ở đây, hạ quyết tâm bằng mọi cách sẽ lấy bằng được chị làm vợ. Lúc này dù đã có người yêu, nhưng vì nhiệm vụ cấp trên giao, chị đành nén tình riêng để thực hiện kế hoạch “mỹ nhân kế” đối với quân địch.
Thực hiện chủ trương của Đảng bộ huyện, ngày 15/5/1950, một kế hoạch do Tổ chức Công an vạch ra, mời tên Nhi xuống nhà chị Cúc chơi bàn công việc cưới hỏi. Kế hoạch được lập rất chi tiết. Lực lượng của ta được bố trí sẵn ở ngay trong nhà chị Cúc, đợi tên Nhi đến là ra tay tiêu diệt. Một số cơ sở tin cậy lúc đó tham gia kế hoạch, có cụ Ba (chú ruột chị Cúc), anh Đệ (người yêu chị Cúc) và anh Mỡ (một cán bộ công an đang ẩn sẵn dưới hầm sau nhà). Chờ lúc cụ Ba sang hàng xóm xin chè, đang nói chuyện, bất ngờ anh Đệ ôm ghì lấy tên Nhi, còn anh Mỡ từ phía sau lao lên đoạt khẩu súng. Vốn to khỏe, nên tuy bị thương nặng, tên Nhi vẫn vùng khỏi tay hai anh và cố cùng chạy ra cổng nhưng bị cụ Ba ngăn lại. Liền sau đó, anh Đệ và anh Mỡ kịp thời túm được và kết liễu đời hắn.
Bị mất tên quan ba, bọn giặc điên cuồng tàn sát những người dân vô tội, Chúng cho lùa hết dân làng Vân Mạc về giam dưới hầm, không cho ăn uống, khiến mọi người đều đói lả. Một tên chỉ điểm đã khai nơi lẩn trốn của chị Cúc nên bọn giặc bắt được chị. Chúng tra tấn dã man bằng cách dùng dao rạch lên mình chị từng vết theo hình quả trám.Trong số những người bị giặc bắt, ngoài 40 người dân vô tội, còn có 7 cán bộ cách mạng là nòng cốt trong phong trào ở Hưng Yên. Không để cho những người tham gia phong trào bị thảm sát, chị Cúc đã tự nhận mình là người đã giết chết tên Nhi.
Cho đến bây giờ, dù đã hơn 50 năm trôi qua, nhưng ngày 18/5/1950 đã trở thành ngày không thể quên đối với những người dân làng Vân Mạc. Không khai thác được gì từ chị Cúc, dù đã dùng mọi cực hình tra tấn tàn độc, bọn giặc quyết định mang chị đi hành hình.
Giữa phiên chợ Cảnh Lâm, chúng đào một chiếc hố sâu 2 mét, đóng 2 chiếc cọc, sau đó giăng hai tay, hai chân chị vào cọc, rồi dùng dao cứa dọc, cứa ngang các bắp thịt, cắt hai đầu vú chị. Chúng tra tấn chị một cách man rợ trước hàng ngàn người để khủng bố tinh thần của người dân.--PageBreak--
Gặp lại những người bị giam chung với chị Cúc ngày ấy, chúng tôi được nghe họ kể lại: “Trong lúc bị giam trong hầm, chị Cúc luôn nói với chúng tôi rằng, tôi sẽ không khai gì cả, các đồng chí cứ yên tâm ở lại trung thành phục vụ Đảng, phục vụ cách mạng”. Cùng ra đi với chị Cúc ngày hôm ấy còn có bố anh Đệ. Biết con trai ông tham gia vụ giết tên Nhi, bọn giặc đã bắt và đánh đập ông rất dã man, sau đó chúng mang ông đi giết ở đâu không ai biết. Còn anh Đệ thì chạy thoát sang Hải Dương hoạt động, nhưng sau này khi quân Pháp càn xuống đây, anh bị bắt. Một tên chỉ điểm đã khai ra anh Đệ là người đã giết chết tên Nhi, chúng đã bắn anh chết tại đó.
Ông Trần Bình Tích, anh ruột của chị Bùi Thị Cúc khi nhớ lại những ngày tháng đó cũng không kìm được nỗi xúc động. Ông nghẹn ngào: “Ngày đó, tôi đang hoạt động ở mấy xã bên cạnh thì nhận được tin em gái mình hy sinh, đau xót lắm, nhưng không thể về được...”.
Ở Hưng Yên thật hiếm có gia đình nào lại nhiều liệt sĩ như gia đình ông. Gia đình có đến 5 liệt sĩ là Trần Đình Cương, hy sinh 1948, Trần Thị Lan (Bùi Thị Cúc) hy sinh năm 1950, Trần Đình Kỷ, Trần Đình Vũ hy sinh năm 1953 và Trần Hòa Binh (con trai ông Tích) hy sinh năm 1972. Cụ Vũ Thị Hằng, cụ Nguyễn Thị Nhỡ, là mẹ các liệt sĩ được phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt
Sự hy sinh anh dũng của liệt sĩ Bùi Thị Cúc đã được Bác Hồ truy tặng 6 chữ vàng “Sống anh dũng, chết vẻ vang”. Năm 1953, Bác Hồ đã mời thân mẫu chị sang Liên Xô thăm hỏi và gặp gỡ mẹ của Anh hùng liệt sĩ Dôi-a, một nữ anh hùng cũng đã dũng cảm hy sinh trong chiến tranh giữ nước vĩ đại của nhân dân Liên Xô. Bè bạn thế giới trân trọng tấm gương hy sinh anh dũng, đã gọi chị Bùi Thị Cúc là người con gái Việt
Tự hào về mảnh đất giàu truyền thống cách mạng, làng Vân Mạc, xã Vân Du quê hương của liệt sĩ Bùi Thị Cúc hôm nay đã và đang từng ngày thay da đổi thịt. Chợ Cảnh Lâm nơi bọn giặc đã hành hình chị Cúc ngày xưa, nay nhà cửa đã mọc lên san sát. Những người dân ở đây từ già đến trẻ luôn nhắc tới chị, người đã anh dũng hy sinh cho mảnh đất này được hồi sinh. Bộ Công an cũng đã đúc 2 bức tượng bằng đồng, 1 bức trao tặng Công an tỉnh Hưng Yên, 1 bức được đặt trang trọng tại Bảo tàng Công an nhân dân để tưởng niệm người nữ công an anh hùng. Tên của chị cũng đã được đặt cho một đường phố ở thành phố Hải Dương, một đường phố ở thị xã Hưng Yên và một đường phố thị trấn Ân Thi.
Về xã Vân Du hôm nay, điều chúng tôi ghi nhận được là những truyền thống tốt đẹp của quê hương được các thế con cháu giữ vững. Mặc dù nằm trên trục đường 200 chạy qua các tuyến chính của huyện và tỉnh, nhưng trong những năm qua, tình hình ANTT của xã Vân Du luôn được giữ vững. Anh Lê Quang Hải - Chủ tịch xã Vân Du cho chúng tôi biết: “Điểm nổi bật trong phong trào ANTT của xã chính là việc xây dựng các dòng họ tự quản. Mô hình này hoạt động có hiệu quả và khá phát triển, trở thành những mô hình hay”. Các dòng họ này hoạt động động trên cơ sở ký các cam kết giữa các chi, các gia đình không có con em dính vào các tệ nạn xã hội như ma túy, cờ bạc, số đề. Nếu trong chi nào có người nghiện, chi đó sẽ bị kiểm điểm phê bình vào ngày giỗ họ hằng năm. Chính vì thế những người con trong dòng họ này đều cam kết không dính vào tệ nạn xã hội… Ban Công an Vân Du năm nào cũng được cấp trên khen thưởng và được công nhận là đơn vị tiên tiến trong công tác giữ gìn ANTT.
Cùng với việc giữ gìn ANTT, xã Vân Du còn luôn quan tâm đến công tác giáo dục truyền thống. Thế hệ trẻ trong xã hôm nay đều luôn tự hào về một quá khứ tốt đẹp và oai hùng của quê hương, nên dù đi đâu, làm việc gì họ cũng luôn nhớ về những truyền thống tốt đẹp của quê hương mình. Ở thôn Vân Mạc đã có một trường mầm non mang tên nữ anh hùng Bùi Thị Cúc, để nhắc nhở thế hệ hôm nay luôn nhớ về quá khứ, tự hào về quá khứ của quê hương để vững bước vào tương lai
