Anh hùng, liệt sĩ CAND Đậu Văn Ngôn: Người con ưu tú của quê hương Vĩnh Phúc

Buổi lễ thêm phần trang trọng với sự hiện diện của nhiều đồng chí lãnh đạo Bộ Công an và đặc biệt, đích thân Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan dự và trao tặng Bằng Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân của liệt sĩ Đậu Văn Ngôn cho con trai ông, Thượng tá Đậu Văn Liên.

Tại buổi lễ truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho liệt sĩ Đậu Văn Ngôn hôm ấy, Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan xúc động phát biểu: “Đây là vinh dự không chỉ của gia đình liệt sĩ Đậu Văn Ngôn, mà là vinh dự của toàn lực lượng CAND, của các đồng chí cán bộ công an chi viện chiến trường miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Cán bộ, chiến sĩ lực lượng CAND cần học tập tấm gương của các anh hùng, liệt sĩ, phát huy truyền thống vẻ vang, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó”. Trong lời đáp từ, Thượng tá Đậu Văn Liên với niềm tự hào về người cha khả kính, dù rất xúc động song anh vẫn phát biểu rành mạch, súc tích và để lại nhiều suy nghĩ, cảm tình với những người có mặt dự buổi lễ…

Trong số những đồng đội của Anh hùng Đậu Văn Ngôn, Thiếu tướng Lê Tiền, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục An ninh, là người thân thiết như anh em ruột thịt từ lúc công tác ở miền Bắc đến khi cùng vào Nam chiến đấu. Hai người gắn bó với nhau, mọi tâm tư, tình cảm đều có thể sẻ chia. Trong nhật kí viết tại chiến trường miền Nam đầu năm 1966, ông Lê Tiền nhớ về người đồng đội, người anh của mình: “Một tin buồn đến với tôi rất đột ngột - Ngôn đã hi sinh rồi, trong một chuyến công tác. Thế là bộ ba Tiền - Ngôn - Bội đã mất một... Đúng là với tôi, Ngôn là một người anh, tôi thấy rõ điều đó. Ngôn có kiến thức rộng hơn tôi về xã hội và cách mạng cũng hiểu hơn tôi nhiều”.

Anh hùng Đậu Văn Ngôn sinh năm 1925 tại xã Minh Tân (nay là thị trấn Yên Lạc, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc). Sớm giác ngộ cách mạng và tham gia công tác từ tháng 3/1943, đến năm 1947, Đậu Văn Ngôn được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam và được giao công tác Công an. Trên cương vị Trưởng đồn Công an Quán Ngõa, Chính trị viên Đội Diệt tề, ông đã tham mưu cho cấp ủy chỉ đạo và trực tiếp tổ chức các đội vũ trang luồn sâu vào lòng địch, trừng trị những tên ác ôn, tề điệp; giữ vững trật tự, trị an và bảo vệ cơ sở cách mạng.

Ghi nhận năng lực và nhiệt huyết của người cán bộ trẻ, cuối năm 1950, tổ chức điều động ông về công tác tại Ban Bảo vệ chính trị, Ty Công an Vĩnh Phúc. Địa bàn Vĩnh Phúc thời kì này nổi lên hoạt động chống phá quyết liệt của bọn phản động trong Quốc dân đảng ở Thổ Tang (huyện Vĩnh Tường) do Vũ Hồng Khanh cầm đầu. Trong lúc hoàn cảnh gia đình tang thương vì giặc Pháp (vợ bị bắt giam, tra tấn dã man, con gái bị chúng bắn chết), ông Đậu Văn Ngôn vẫn tập trung sức lực, trí tuệ xây dựng phương án tấn công vào sào huyệt bọn phản động.

Qua đó, lực lượng Bảo vệ chính trị Ty Công an Vĩnh Phúc đã bắt giữ hai tên cốt cán của Quốc dân đảng là Nguyễn Văn Tín và Thân Văn Ngọc cùng một số tay chân của chúng, thu giữ 42 lựu đạn, 1 con dấu, 2 bản đồ quân sự... cùng nhiều tài liệu, tang vật khác. Ông còn trực tiếp tham mưu, chỉ đạo chiến dịch truy quét hàng chục tên Đại Việt quốc dân đảng; đập tan các vụ nổi dậy chống phá cách mạng... Những chiến công này đã bổ sung kinh nghiệm quý báu trong việc chỉ đạo, đấu tranh, bóc gỡ các tổ chức phản cách mạng; được lãnh đạo Thứ Bộ Công an chỉ đạo nghiên cứu, vận dụng đối với nhiều địa phương khác.

Do có kinh nghiệm trong công tác bảo vệ chính trị và công tác địch hậu, nên cuối năm 1959, khi đang là Trưởng Ban Bảo vệ chính trị - Ty Công an Vĩnh Phúc, Đậu Văn Ngôn được Bộ điều về công tác tại Vụ Bảo vệ chính trị - Bộ Công an. Sau Nghị quyết 15 của Đảng về Cách mạng miền Nam, Bộ Công an quyết định tăng cường cán bộ chi viện an ninh miền Nam. Đậu Văn Ngôn là một trong những cán bộ xung phong đợt đầu tiên. Sau 6 tháng vượt Trường Sơn, ông vào đến căn cứ Trung ương Cục miền Nam, lấy bí danh hoạt động là Ba Duy. Đầu năm 1962, ông được phân công giữ chức Thường trực, rồi Trưởng Tiểu ban Bảo vệ chính trị Ban An ninh Trung ương Cục miền Nam, khi bộ phận này được thành lập. Tiểu ban Bảo vệ chính trị do đồng chí Đậu Văn Ngôn phụ trách (từ tháng 2/1962 đến 12/1965, khi ông hy sinh tại chiến trường Nam Bộ) đã tham mưu cho Trung ương Cục miền Nam đề ra các chỉ thị và tổ chức triển khai tới ban bảo vệ an ninh các tỉnh, khu về công tác nắm tình hình hoạt động và tổ chức do thám, gián điệp của địch; đẩy mạnh công tác đấu tranh chống gián điệp và phản động tay sai đồng thời xây dựng bộ máy phản gián của ta. Tiểu ban Bảo vệ Chính trị đã khám phá hàng chục vụ nội gián lớn nhỏ ở cấp khu, tỉnh, huyện; góp phần bảo vệ an toàn căn cứ kháng chiến và tổ chức, lực lượng cách mạng.

Sau sự kiện Vịnh Bắc Bộ, Mỹ ồ ạt đưa quân vào Việt Nam thực hiện Chiến lược chiến tranh cục bộ. Cách mạng miền Nam đứng trước thử thách hiểm nghèo, sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước gặp muôn vàn khó khăn. Mỹ - Ngụy ra sức củng cố chính quyền các cấp, tăng cường lực lượng quân đội, cảnh sát để đàn áp, tìm và diệt các cơ sở, cán bộ cách mạng. Trước tình hình đó, tháng 5-1965, Ban An ninh Trung ương Cục miền Nam ra Chỉ thị “Về công tác an ninh đấu tranh với Cảnh sát ngụy”; với những nội dung cụ thể như: “Phải tích cực phá chủ trương phát triển lực lượng cảnh sát của địch. Lợi dụng mọi điều kiện thuận lợi, tiêu diệt những tên ác ôn, đầu sỏ; đẩy mạnh tấn công chính trị làm hoang mang hàng ngũ địch...”.

Thực hiện chủ trương này, trên cương vị lãnh đạo Tiểu ban Bảo vệ Chính trị, đồng chí Đậu Văn Ngôn đã đề xuất lãnh đạo Ban an ninh Trung ương Cục kế hoạch đi thực tế chiến trường T2. Đây là địa bàn chiến sự diễn ra rất ác liệt, nhiều cán bộ ta bị hy sinh hoặc sa vào tay địch. Trong những ngày ở chiến trường T2, sống giữa cảnh mưa bom bão đạn, địch chà đi xát lại hằng ngày với những trận càn liên miên nhưng ông vẫn kiên cường bám trụ; trực tiếp tham gia chiến đấu nhiều trận. Trong một chuyến luồn sâu vào vùng địch xây dựng màng lưới bí mật ở địa bàn huyện Cái Bè (tỉnh Tiền Giang hiện nay), ngày 13/12/1965, tổ công tác của đồng chí Đậu Văn Ngôn rơi vào một ổ phục kích của địch. Ông đã mưu trí, dũng cảm tổ chức lực lượng chiến đấu, tiêu hao nhiều sinh lực địch và anh dũng hi sinh.

Đánh giá về Anh hùng Đậu Văn Ngôn, Thượng tướng Cao Đăng Chiếm (nguyên Thứ trưởng Bộ Công an, nguyên Ủy viên Thường vụ Trung ương Cục miền Nam) lúc sinh thời, đã khẳng định: “Đồng chí Đậu Văn Ngôn là một cán bộ miền Bắc, khi vào miền Nam đã có tinh thần nghiêm túc tiếp cận với thực tế miền Nam và trải nghiệm thực tiễn công tác an ninh miền Nam, đã có nhiều ý kiến đề xuất rất bổ ích và tôi cũng rất tâm đắc với nhiệt tình và trí tuệ của đồng chí. Năm 1965, đồng chí Ngôn xin được đi xuống chiến trường đồng bằng để có dịp kiểm nghiệm thực tế, hoàn thiện những đề xuất một số vấn đề về an ninh miền Nam. Ý tôi không muốn, nhưng đồng chí cương quyết đòi đi, không ngờ chuyến này đồng chí hi sinh. Đồng chí mất đi là một tổn thất to lớn của lực lượng An ninh miền Nam lúc bấy giờ”.

Với những thành tích, chiến công xuất sắc trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Tiểu ban Bảo vệ chính trị Ban An ninh Trung ương Cục miền Nam đã được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân năm 2007; tiếp đó, liệt sĩ Đậu Văn Ngôn, Trưởng tiểu ban Bảo vệ chính trị của Ban an ninh Trung ương cục miền Nam cũng được truy tặng danh hiệu cao quý này do những công lao, cống hiến to lớn của ông với sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Đúng dịp tổ chức lễ truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho liệt sĩ Đậu Văn Ngôn, có một sự trùng hợp, hài cốt của ông cũng được tìm thấy tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. Thượng tá Đậu Văn Liên, người con trai của Anh hùng Đậu Văn Ngôn cho biết: Sau lễ đón nhận danh hiệu cao quý cho cha tôi, hai ngày sau, tôi và gia đình đã vào Tiền Giang, đưa hài cốt của ông về quê nhà. Hiện cha tôi an nghỉ tại Nghĩa trang liệt sĩ thị trấn Yên Lạc, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc...