Khi trí tuệ nhân tạo tự quyết định hết thảy?

• Sự kỳ diệu của robot và trí tuệ nhân tạo
• Việt Nam thí điểm ứng dụng trí tuệ nhân tạo hỗ trợ điều trị ung thư
• Trí tuệ nhân tạo – giải pháp tương lai cho tình báo

Robot sát thủ là thứ vũ khí tự động, có thể chọn tấn công tiêu diệt mục tiêu mà không cần tới sự can thiệp của con người. Công nghệ chế tạo robot sát thủ được ví như chiếc hộp Pandora (mang lại những điều bất hạnh, sự diệt vong cho nhân loại).

Những người ủng hộ việc chế tạo robot cho rằng nếu lệnh cấm được ban hành thì cũng chỉ nên ở mức độ tạm thời, còn những người phản đối (trong đó có cả những tên tuổi lớn như Stephen Hawking, Elon Musk thì cảnh báo về mối nguy hiểm trong tương lai. 

Nếu được phát triển, xung đột vũ trang sẽ xảy ra trên quy mô lớn và vượt ngoài tầm kiểm soát của con người, Chiến tranh thế giới thứ III bùng nổ ra với quyền tự quyết thuộc về những robot.

Trí tuệ nhân tạo (AI) là trí tuệ do con người tạo ra cho máy móc, nó có khả năng tư duy, suy nghĩ, học tập… như trí tuệ con người. Ở mức độ xử lý dữ liệu, AI có khả năng xử lý rộng lớn hơn, quy mô và hệ thống nhanh hơn nhiều lần so với con người. 

Hiện nay, AI được coi là một ngành của khoa học máy tính liên quan đến việc tự động hóa các hành vi thông minh. Nhu cầu và tham vọng của con người trong việc chế tạo AI là có thật vì những giá trị của chúng đem lại là rất lớn, giải quyết được nhiều vấn đề con người chưa làm được.

Trong một bài viết đăng trên New York Time, tác giả John Markoff đưa ra những cảnh báo về việc AI bị lợi dụng bởi tội phạm. Theo Markoff, những tên tội phạm công nghệ cao đang áp dụng những phương pháp tấn công ngày càng tinh vi dựa theo sự phát triển của các mã độc. Những mã độc này được sự “giúp sức” của AI sẽ trở nên nguy hiểm hơn rất nhiều. 

Mới đây các nhà khoa học dự án Google Brain, chuyên về AI của Google đã công bố kết quả về việc tạo ra AutoML, một thiết bị trí tuệ nhân tạo có khả năng tạo ra một trí tuệ nhân tạo khác. 

Theo đó, AI được tạo ra có khả năng vượt trội hơn so với AI được tạo bởi con người. NASNet, AI được tạo ra bởi AutoML có nhiệm vụ nhận dạng vật thể… sau đó AutoML điều tra, đánh giá hiệu suất và sử dụng những thông tin này để cải thiện cho AI “con”, quá trình này lặp lại nhiều lần. 

Việc AI có thể tạo ra một AI khác với khả năng vượt trội hơn có thể giúp ích rất nhiều cho khoa học máy tính, như vậy xây dựng mô hình thị giác máy tính – một lĩnh vực còn nhiều khó khăn. Tuy nhiên điều này cũng mang lại không ít lo ngại, như việc kiểm soát AI “mẹ” truyền những mã lệnh sai lệch tới AI “con”, từ đó tạo ra những thế hệ AI không mong muốn.

Robot tự điều khiển cần phân biệt được giữa bạn và thù, và đưa ra những ứng phó thích hợp.

Trong một bài báo đăng trên tạp chí Quốc tế về Nghiên cứu văn hóa, Giáo sư Tero Karppi, Đại học Buffalo cho rằng việc cấm đoán hay phá hủy những loại vũ khí công nghệ cao đều chỉ là giải pháp tạm thời và vấn đề chính phải là câu trả lời cho vấn đề nảy sinh: Thời điểm của tự động hóa và trí tuệ nhân tạo đã đến và chúng sẽ tác động thế nào tới con người.

Ông cho rằng chiến trường là nơi có quá nhiều yếu tố phức tạp, không gì có thể theo dõi và xác định tại sao robot đưa ra quyết định như vậy trong các hoàn cảnh cụ thể. Các hãng chế tạo dường như đã làm cùng lúc cả hai mục tiêu, vừa chế tạo robot lại vừa cố gắng ngăn chặn việc xây dựng nền tảng hoạt động của nó. Con người có thể mã hóa các nguyên tắc đạo đức để biến chúng thành các phần mềm?

Và nếu có thể thì nguyên tắc nào sẽ được lựa chọn? Robot tự điều khiển cần phân biệt được giữa bạn và thù, và đưa ra những ứng phó thích hợp, nhất là khi mục tiêu thay đổi cử chỉ hành vi, ví dụ như khi buông vũ khí xin hàng.

Dự án Công nghệ và hệ thống tự động siêu nhỏ (MAST) được phòng Thí nghiệm Nghiên cứu quân đội ở Maryland, Mỹ phát triển từ năm 2008 với sự hỗ trợ từ các tập đoàn lớn đã kết thúc và chuyển thành Hệ thống Công nghệ hợp tác và phân phối thông minh (DCIST). Điều này hứa hẹn triển vọng phát triển thành công những robot tự động siêu nhỏ phục vụ mục đích quân sự. 

Từ khi mới bắt đầu MAST bắt tay vào mục tiêu chế tạo những chiếc máy bay gián điệp nhỏ nằm vừa lòng bàn tay, ở thời điểm đó điều này như chuyện khoa học viễn tưởng.

Trong tương lai, những robot được trang bị vũ khí sẽ dần thay thế con người trong những nhiệm vụ nguy hiểm.

Ngày nay những robot đã nhỏ hơn rất nhiều và có khả năng thực hiện những mục tiêu phức tạp. Chương trình nghiên cứu DCIST với nhằm kết nối những robot siêu nhỏ này lại để thực hiện mục tiêu lớn hơn. Tuy nhiên trong tương lai, khi những robot này kết nối với nhau, không có gì đảm bảo chúng sẽ tự học hỏi, phát triển và thoát ra khỏi sự kiểm soát của con người. Và nếu những thứ vũ khí này lọt vào tay khủng bố, tin tặc thì hậu quả thật khó lường…

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ AI đã giúp cho ra đời những robot ngày càng tinh vi và có kích thước nhỏ bé hơn. Ta có thể thấy những chiếc trực thăng không người lái hiện nay với ý tưởng mới của MAST có tên gọi “cyclocopter” thay thế cho rotor chính với 4 hoặc 6 cánh quạt như trực thăng thông thường.

Cơ chế này hoạt động như một mái chèo linh hoạt trong không khí giúp nâng trọng lượng máy bay và chuyển động theo nhiều hướng. Những vật liệu mới được nghiên cứu cũng giúp làm giảm trọng lượng và cả tiếng ồn của những thiết bị này khiến cho việc thực hiện những nhiệm vụ giám sát trở nên dễ dàng. Những robot được chế tạo phối hợp hoạt động với nhau không cần sự can thiệp từ bên ngoài dựa trên phần cứng được lập trình sẵn.

Các nhà khoa học thuộc DCIST cũng cho biết dự án nghiên cứu công nghệ mang tên “Kỹ thuật điều khiển nhóm không đồng nhất” với mục tiêu quản lý đồng bộ nhiều robot khác nhau về kích cỡ. Dự kiến công nghệ này sẽ được hoàn thiện vào năm 2022.

Công nghệ robot phát triển cùng với sự lo lắng trước viễn cảnh một ngày nào đó con người sẽ bị tiêu diệt bởi chính những robot họ sản xuất ra.

Ông Toby Walsh, giáo sư về trí tuệ nhân tạo, Đại học New South Wales cho rằng trên thực tế việc chế tạo robot sát thủ hoàn toàn có thể thực hiện trong vài năm tới. Con người có thể hình dung khi máy bay không người lái, tên lửa hành trình,… sẽ được điều khiển bởi AI, và chính nó sẽ quyết định việc tấn công mục tiêu mà không cần tới sự can thiệp bên ngoài.

Cùng với sự phát triển của công nghệ, những robot sẽ ngày càng tinh vi và mạnh mẽ hơn.

Trong một viễn cảnh được nhắc tới, cuộc chạy đua vũ trang sẽ làm cải thiện và nâng cấp mức độ tinh vi và nguy hiểm của các robot sát thủ. Những phiên bản cập nhật phần mềm AI cũng có thể chuyển những hệ thống vũ khí cũ thành những vũ khí tự động gây chết người. Do vậy việc kiểm soát robot sát thủ sẽ là rất khó khăn.

Có thể nói rằng trong tương lai việc sử dụng robot trong những cuộc xung đột gần như chắc chắn sẽ xảy ra. Những phương tiện vũ khí không người lái đang dần làm thay đổi hình thức tác chiến trên thế giới và kèm theo đó là những câu hỏi về vấn đề pháp lý và đạo đức. Những người ủng hộ việc cấm robot sát thủ cho rằng chúng không có những phẩm chất của con người để có thể tuân thủ các quy định của luật pháp.

Những robot vô cảm không bị kiềm chế bởi cảm xúc và năng lực phán xét, giúp kiểm soát các hành động sát thương của con người sẽ có thể bị lợi dụng bởi những kẻ khủng bố. Vì vậy sự phát triển của trí tuệ nhân tạo cần được kiểm soát một cách cẩn trọng và cần sự hợp tác của các công ty và chính phủ.