Phần thưởng quả nhiên không tồi

• Tổng thống Mỹ lập tài khoản Facebook để tương tác với người dân
• Google, Facebook ‘dẫn đường’ đến miền đất hứa

Theo vô số nghiên cứu về nhân chủng học thì con người về cơ bản là thích hóng chuyện và đều có nhiệt tâm chia sẻ tin đồn. Sử gia Mitchell Stephens nói :”Nhân loại đã liên tục trao đổi tin tức, xuyên suốt mọi lịch sử và trải qua các nền văn hóa…”.

Tin tức thỏa mãn khát vọng căn bản của con người, là nhu cầu nội tại, là bản năng. Loài người muốn biết những gì đang xảy ra bên ngoài kinh nghiệm trực tiếp của mình. Và khi họ được biết những biến cố không tự nhìn thấy sẽ lại tạo ra một “khoái cảm” thông tin hoặc một cảm giác an toàn. Không biết có phải là may mắn cho nhân loại hay không khi anh sinh viên Mark Zuckerberg người Hoa Kỳ tạo ra hẳn một công cụ buôn chuyện vô cùng chuyên nghiệp, vô cùng thuận lợi mang tên facebook để gắn kết thế giới bằng khả năng truyền thông sâu sát của mỗi cá nhân.

Tin tức trên Internet hạ gục báo giấy truyền thống, mạng xã hội tiêu diệt mức độ quan tâm tin tức trên mạng, một vòng tròn luẩn quẩn rất ngớ ngẩn. Người ta giờ đây có xu hướng đọc tin tức theo sự sàng lọc có lựa chọn sẵn từ bạn bè trên facebook, mở mạng ra thấy bạn chia sẻ gì thì đọc cái đó. Thậm chí chỉ cần đọc xong tít bài báo được dẫn link, quan trọng hơn cả là nắm bắt “tinh thần” cả một bài viết cũng qua lời miêu tả dẫn dắt có chủ đích, ác ý hay sai lệch nhận thức từ bạn bè và bắt đầu chửi rủa.

Minh họa: Hữu Khoa.

Họ nhìn nhận cuộc sống qua những lăng kính thông tin lệch chuẩn, méo mó, kỳ dị… Đó là một phần đặc trưng văn hóa cộng đồng mạng Việt Nam thời nay. 

Tôi cũng không rõ tại sao họ thích tung tin ác ý và chửi nhau đến vậy. Phải chăng đó cũng là một góc khuất bí ẩn khác thường trực trong bản ngã con người?

Tôi rất thích dùng cụm câu vô cùng phổ biến trong nhiều diễn đàn: “Các mẹ ơi, biết gì chưa?”. A ha, thế là sắp có chuyện gì đó rất hư ảo được tung ra. Có một dạo người ta râm ran cái mốt mở đầu câu chuyện bằng cụm câu như vậy. Câu này mô tả hoạt động của các mẹ trên các diễn đàn bỉm sữa, một hoạt động rất đặc trưng và cao quý của phụ nữ. 

Nhưng rồi cái phong trào “Các mẹ ơi, biết gì chưa” ấy, nó lây lan sang tất các lĩnh vực, người phát ngôn từ mọi giới tính. Các mẹ ơi, biết gì chưa? Virus Ebola đã về đến Hà Nội rồi đấy. Các mẹ ơi, biết gì chưa? Trong nước lèo hủ tíu có thịt chuột. Gây hoang mang và điêu đứng không biết bao nhiêu con người. Các mẹ ơi, có vụ đánh ghen này khốc liệt lắm, clip đính kèm, câu chuyện ly kỳ (không biết thật hay bịa) đính kèm. Và thế là cuộc đời riêng của những con người ấy bị hủy hoại. Kinh khủng hơn chuyện sau lũy tre làng đời cha ông rất nhiều. 

Người ta hay kể cho nhau nghe những chuyện định kiến làng xã, những cô gái cạo đầu bôi vôi hay bỏ xứ mà đi vì miệng lưỡi người làng. Bây giờ, chẳng cần quen biết gì nhau để mà phán xét, sáng tác. Thậm chí đã có cô gái trẻ trong Nam tự vẫn vì những thứ được bạn bè thêu dệt bịa đặt trên facebook.

Thế kỷ XXI, mặc dù đa số chúng ta vẫn giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của các bậc tiền nhân sống trong làng, vẫn ngồi buôn chuyện say sưa nói xấu một kẻ xa lạ trong phòng máy lạnh hay quán ăn Hàn Quốc, thì ta có thể nhận ra: Bây giờ cái sự ngồi lê, bịa chuyện, nói xấu nhau không từ một ai, không từ một sự kiện thời sự nào cả.

Ngay mấy hôm trước, một “trẻ trâu”, xin phép dùng ngôn ngữ mạng để gọi vậy miêu tả cho xác đáng, lợi dụng nỗi đau của nước Pháp làm ngay một account facebook giả danh phần tử khủng bố IS. Tất nhiên anh “trẻ trâu” đã thành công vang dội bởi dắt mũi được một đám đông phẫn nộ khác nhao nhao vào chửi rủa IS, chửi rủa tôn giáo… 

Kết thúc vấn đề là đám đông từ phẫn nộ chuyển sang ngu dốt hung hăng là thách đám khủng bố IS sang Việt Nam, tôi hãi hãi là. Tất nhiên anh “trẻ trâu” mạo danh IS kia đồng ý ghé thăm đất nước chúng ta khiến những người tử tế, yêu hòa bình không khỏi giật mình, hoang mang và lo lắng. Cho đến cuối ngày, khi gã mạo danh đã chán trò chơi dắt mũi đám đông bèn viết một tràng giang đại hải tiếng Việt thái độ khả ố thì tất thảy tẽn tò. Sự cả tin trên mạng sẽ là động lực để “sản sinh” ra những thứ quái thai dị dạng như vậy.

Ở một góc độ khác có thể hiểu một số người đang trong cơn cuồng nộ và cũng chưa hẳn hiểu rõ, nhận thức đầy đủ về tổ chức khủng bố IS, tôi thấy thông cảm cho cái sự rỗng đặc đó. Thậm chí cuối cùng thì cơ quan công an đã phải đưa ra lời cảnh báo sẽ dùng biện pháp nghiệp vụ để truy tìm những người liên quan, nó không còn là chuyện đùa hay trong một phút bực tức trút lên mạng là xong.

Người tung tin “căn bệnh Ebola đã vào Việt Nam” cũng đã từng bị xử lý hành chính với số tiền phạt tương đối đau hầu bao. Vậy đấy, xét cho cùng đằng sau bàn hình và bàn phím luôn không phải là chỗ lẩn trốn trách nhiệm, trú ẩn thân phận an toàn đâu “các mẹ” ạ.

Một cô đăng tý ảnh hở hang lên “phây”? Một ca sỹ dính tý scandal? Một chuyện ngoài đường ngoài chợ nào đấy được mô tả bằng 30 giây video-clip? Lúc ấy thì đừng bảo chỉ đàn bà mới hay nói xấu nhau. Lúc ấy thì nào là chuyện đạo đức, rồi thì các chi tiết thêm mắm dặm muối, những phát ngôn kiểu “Con ấy thế nào, tôi biết” (nhà tôi ở cách nhà nó 2 dãy phố và hay gặp nó chạy bộ thể dục trong công viên, dắt theo cả chó cơ mà).

Tụ tập đưa chuyện nói xấu nhau, bịa chuyện và thời đại mạng thì tung tin nhảm, chửi bới búa xua, đấy coi như là nét văn hóa chưa đẹp. Nhưng thời đại này, ai cũng có thể trở thành một người xấu xa, bật máy tính lên, bằng với việc ra cái ao đầu làng, ngồi xổm xuống, bắt đầu chẩu mỏ lên và bịa đủ thứ chuyện trên đời.

Có thêm tý like, phần thưởng quả nhiên không tồi.