Xác định nguyên nhân hàng loạt hố sụt lún bất thường tại Phong Xuân

• Nứt sụt đất ở trung tâm Đà Lạt: Điều gì đang xảy ra?1
• Khẩn trương khắc phục hiện tượng sụt đất ở Hà Trung (Thanh Hóa)

Đây là đề tài được thực hiện theo đơn đặt hàng của UBND tỉnh Thừa Thiên-Huế. Diện tích của khu vực nghiên cứu chung là 22,6km2, trong đó phần diện tích nghiên cứu chính, vùng được dự đoán có nguy cơ cao, nơi tiến hành các hạng mục công tác đo đạc, khoan địa chất là 10,4km2.

Một hố sụt lún trong vườn nhà ông Trần Văn Chương ở thôn Xuân Điền Lộc, xã Phong Xuân.

Được biết, hiện tượng sụt lún mặt đất với sự hình thành hàng loạt các hố sụt đất đã xảy ra trên diện tích đất nông nghiệp tại xã Phong Xuân, gây nên hiện tượng mất nước đã diễn ra nhiều năm nay khiến người dân gặp nhiều khó khăn. Điều đáng nói, hiện tượng sụt đất khu vực Phong Xuân xảy ra từ giữa năm 2014 đến nay trùng với hoạt động khai thác đá vôi cuả Công ty CP Xi măng Đồng Lâm ở gần đó.

Theo TS Trần Hữu Tuyên, Chủ nhiệm đề tài, khu vực nghiên cứu xã Phong Xuân có các điều kiện địa hình - địa mạo, cấu trúc địa chất, kiến tạo hết sức thuận lợi cho sự phát triển các tai biến sụt, trượt đất liên quan đến thủy động lực dòng ngầm trên vùng trầm tích carbonat (karst). Tuy nhiên, khi hiện tượng sụt đất xảy ra với số lượng nhiều, quy mô lớn và trên diện rộng thì có liên quan trực tiếp đến tác động bất thường của tự nhiên, hay hoạt động kinh tế - công trình của con người.

Qua khảo sát, có 107 hố sụt lún đã xảy ra tại xã Phong Xuân. Thôn Xuân Điền Lộc bị ảnh hưởng sụt lún nhiều nhất, với 57 hộ dân có đất sản xuất nông nghiệp bị ảnh hưởng diện tích 11,8ha… Quá trình nghiên cứu, các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng, hiện tượng sụt đất ở khu vực Phong Xuân xảy ra do tổ hợp nhiều nguyên nhân khác nhau.

Về nguyên nhân khách quan, đất đá bị karst hóa mạnh, có nhiều hang, khe rãnh, các đới dập vỡ trong cấu tạo tầng đá gốc, tầng phủ mỏng nằm trong khu vực có địa hình trũng thấp… đã làm cho khu vực rất nhạy cảm với các tai biến địa chất liên quan đến hoạt động karst. Ngoài ra, tác động bất thường của thời tiết trong những năm gần đây như hạn hán, ngập lụt là một trong những nguyên nhân tăng cường hiện tượng sụt đất trong những năm hạn hán và mưa lũ lớn...

Về nguyên nhân chủ quan, hoạt động khai thác đá với các tác động đến hiện tượng sụt đất là rung chấn do nổ mìn. Song không loại trừ nguyên nhân là đất đá nứt nẻ, karst hóa mạnh dọc theo đứt gãy kiến tạo trên cánh đồng ngoài đê bao số 1, nhưng tác động rung chấn của hoạt động nổ mìn khai thác là yếu tố tác động chính, đóng vai trò xúc tác dẫn đến sự hình thành hàng loạt các hố sụt tại thôn Điền Lộc trong năm 2014, khi mới bắt đầu khai thác.

Cùng với giải pháp giảm tác động của rung chấn do Công ty CP xi măng Đồng Lâm thực hiện, tác động của nổ mìn đối với hiện tượng sụt đất khu vực nghiên cứu sẽ giảm dần. Nhưng cũng có thể, cường độ sẽ tăng trở lại khi vùng khai thác được mở rộng.

Theo ông Hồ Thắng, Giám đốc Sở KN&CN tỉnh Thừa Thiên-Huế, quá trình nghiên cứu đã đưa ra các giải pháp sụt lún giúp chính quyền và người dân phòng tránh nguy cơ sụt đất tại xã Phong Xuân. Có 3 nhóm giải pháp chính, gồm nhóm giải pháp cảnh báo nguy cơ xảy ra sụt đất, nhóm giải pháp công trình và các giải pháp trước mắt. 

Trên nguyên tắc ưu tiêu “phòng - tránh - chống” và phù hợp với điều kiện kinh tế - kỹ thuật địa phương, trong giai đoạn trước mắt, khu vực nghiên cứu nên tiến hành đồng bộ các giải pháp: Cảnh báo nguy cơ sụt đất, không xây dựng công trình và bố trí khu dân cư trên các vùng có nguy cơ cao. Trong trường hợp thật sự cần thiết, mới tiến hành các giải pháp công trình như cứng hóa nền đất, khoan phụt các hang hốc karst. 

Không nên tiến hành các giải pháp phòng tránh sụt đất riêng lẻ mà cần lồng ghép phòng tránh nguy cơ sụt mất nước, rung chấn do nổ mìn vì đây là các yếu tố tiền đề dẫn đến hiện tượng sụt đất khu vực nghiên cứu. Cần có kế hoạch phòng tránh nguy cơ sụt đất, mất nước… và lồng ghép với kế hoạch phòng tránh thiên tai ở địa phương.