Tuổi thơ hiển hiện

Thứ Hai, 24/07/2017, 09:00
Vừa qua tháng 6, tháng Vì trẻ em, vẫn còn mùa Hè, mùa của tuổi học trò, tuổi thơ, của những thức động về những năm tháng đẹp nhất cuộc đời. NXB Kim Đồng tuổi 60 trong mùa thanh xuân không vơi cạn, tái bản những tác phẩm bất hủ, xuất bản những đầu sách cuốn hút. Sách là niềm đam mê lớn của tôi và sách Kim Đồng thì chứa sự nhiệm màu: làm tuổi thơ trở lại.

Những cuốn sách đầu đời của tôi là sách Kim Đồng.

Kim Đồng là NXB duy nhất Việt Nam mang tên người. Đó là người thiếu niên anh dũng Nông Văn Dền (1929-1943) sinh ra, lớn lên và hy sinh trên đất Cao Bằng quê hương Anh và tôi. Tình cảm gần gũi và thiêng liêng từ huyết thống tới quê hương. 

Cao Bằng càng được nhấn mạnh khi ba thế hệ gia đình tôi: Ông nội Vi Kiến Minh (1926 - 1981), chú ruột Vi Kiến Thành và tôi cùng hợp tác với Kim Đồng. Khi đang viết bài này, tôi được biết chú tôi, trong vai trò Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm duyệt nghiệm thu công trình tranh gốm vào sáng 7-7-2017. Tranh thể hiện bằng thủ pháp đồng hiện về cuộc đời của người anh hùng thiếu niên - liệt sĩ Kim Đồng tại Hà Quảng. 

Tác phẩm của họa sĩ Lưu Chi Hiếu diễn tả cuộc đời Kim Đồng từ lúc sinh ra, chuỗi hình ảnh ấu thơ đến lúc tham gia cách mạng và hi sinh, được coi là tác phẩm mỹ thuật quy mô nhất về Kim Đồng cho đến nay. Dài 60m, cao 6m, diện tích 360m², công trình này do Trung ương Đoàn và Tỉnh Đoàn Cao Bằng đầu tư, khánh thành trước thềm kỷ niệm 70 năm ngày Thương binh liệt sĩ, được đặt phía sau tượng Kim Đồng tại khu mộ của Anh. 

Chia sẻ điều này với họa sĩ Phạm Quang Vinh, Giám đốc NXB Kim Đồng bồi hồi: “Với các thế hệ công tác tại NXB Kim Đồng, Cao Bằng là quê hương thứ hai. Năm nào chúng tôi cũng lên thắp hương cho Anh”. Lịch sử của của NXB chính là lịch sử của sự tiếp nối, trong đó có gia đình họ Vi của tôi, bằng hội họa và văn chương, trong cả tình cảm với cội nguồn.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa giao lưu với độc giả NXB Kim Đồng. Ảnh: Giáng Ngọc.

Bề dày của sự hiệu triệu, sự trưởng thành và đẳng cấp của một đơn vị xuất bản số 1 Việt Nam dành cho thiếu nhi bộc lộ qua tầm cỡ, sự đa tầng của số lượng, chất lượng xuất bản phẩm. Một số 1 khó lung lay, khó "soán ngôi", dù ngày nay bùng rộ nhiều nhà sách, công ty sách tư nhân, thêm một vài NXB khác dành cho tuổi trẻ cũng như nhiều NXB có quyền hạn cho ra đời cả mảng sách Thiếu nhi. 

Nhiều nhà văn thành danh, rồi mới viết cho Kim Đồng; cũng lắm tác giả sự nghiệp sáng hơn cộng tác với Kim Đồng. Vô số cây bút in cuốn sách đầu đời tại đây, được bồi dưỡng, vun chăm, trưởng thành nhờ viết cho thiếu nhi.

Viết và chinh phục được trẻ con không dễ như ai đó đã nghĩ một cách nông cạn và hời hợt. Trẻ con là đối tượng rất nhạy bén, dễ nhập tâm những điều tốt - xấu, phát hiện sự thật. Khó giả vờ thơ ngây, "cưa sừng làm nghé", không nuôi giữ phần tâm hồn trong sáng, đẹp đẽ, thì không thể viết thật tâm với những con chữ của mình. 

Nhưng đã chiếm được niềm tin và cảm hứng rồi thì độ bền của tác giả và tác phẩm ấy không NXB nào sánh kịp. Bởi viết cho các em chính là viết cho mình, nếu được độc giả yêu thích, tên tuổi của tác giả, tác phẩm có khả năng bền sáng cao khi độc giả ấy giữ lại, tiếp tục mua cuốn sách mình thích cho con cháu sau này. 

Từ Tủ sách Kim Đồng thành lập ngay sau khi Hội Văn nghệ Việt Nam ra đời năm 1948 tại chiến khu Việt Bắc, nay có nhiều Tủ sách sáng giá mà chỉ Kim Đồng mới làm được hệ thống và lâu dài: Tủ sách tác giả, Tủ sách kiến thức thế hệ mới, Tủ sách tranh truyện dân gian Việt Nam, Lược sử Việt Nam bằng hình…  Nhiều nhà văn, nhà thơ, dịch giả, họa sĩ tiền bối, cây đa, cây đề đến lứa tác giả sung sức, các cây bút đương đại đều ít nhiều gắn bó, hợp tác với Kim Đồng. 

Bởi thế, khi đọc cuốn "NXB Kim Đồng, Tác giả - Tác phẩm" dày 364 trang, khổ vuông 20,5 x 20,5 cm, chẳng khác nào một cuốn kỉ yếu của Văn học - Mỹ thuật Việt Nam hiện đại. 

Kim Đồng với vô số sách hay về nội dung, sinh động và hấp dẫn về hình ảnh đã tác tạo nên triệu tâm hồn, nhân cách thiếu niên Việt Nam. Bởi bao trang sách có tính giáo dục, thẩm mỹ, khơi gợi và nâng cánh ước mơ, hiện thực hóa những giấc mơ. Không chỉ các nhà văn, nhà thơ viết cho các em, NXB còn có bộ sách "Nhà văn của em" để độc giả hiểu về cuộc đời của các nhà văn lớp trước.

Những tác giả cổ điển của Văn học Việt Nam, tác phẩm văn học kinh điển của thế giới trên phổ diện đa tầng công chúng, thể loại. Từ sách in giấy đen sần thời chiến tranh, bao cấp đến sách đẹp chất lượng kĩ - mĩ thuật đủ tầm sánh với sách trong các hội chợ sách danh tiếng ở châu Âu, hợp tác với trên 70 NXB khắp thế giới.. 

Sách mới ra hàng ngày, hàng tuần đồng nghĩa tạo điều kiện, đón đỡ tác giả mới lẫn việc duy trì tái bản hằng năm. Những cuốn sách gối đầu giường của nhiều thế hệ cũng là tác phẩm đỉnh cao của nhà văn ấy. Kim Đồng được xuất bản về các loại hình nghệ thuật, các nền văn hóa, các quốc gia, sách danh nhân, tìm hiểu nghề hướng nghiệp. 

Từ ngày đầu chỉ có 17 cán bộ với 8 cuốn sách, đến nay Kim Đồng đã phát triển vượt bậc trên 30.000 đầu sách và gần trăm triệu bản in với 216 cán bộ nhân viên, hàng ngàn cộng tác viên.

Bao điều đẹp đẽ, thành quả xã hội, giá trị nhân văn khởi nên từ những trang sách Kim Đồng. Nhận sứ mệnh đem tri thức nhân loại tới bạn đọc Việt Nam và giới thiệu giá trị Việt ra thế giới, phấn đấu dần trở thành NXB mang tầm khu vực và quốc tế, Kim Đồng bền bỉ như đã có Dế mèn phiêu lưu ký vẫn tái bản dù qua tuổi 70, hòa nhập và vươn lên tầm quốc tế trong khát vọng tương lai từ địa chỉ www.nxbkimdong.vn. 

Kim Đồng đã và sẽ làm nên những kì diệu nhờ sự nghiệp xây dựng tinh thần, trồng người như cổ nhân vẫn làm "Thư trung tự hữu ngọc". Sách Kim Đồng, từ hồi thơ ấu đến hôm nay tái bản những cuốn hay, tôi đều cất giữ trân trọng cho các con mình. Đấy là vẻ đẹp và phù sa tâm hồn truyền đời, để lại cho con vốn quý của ngân hàng tinh thần.

Mọi sự tiếp nối làm nên giá trị cốt lõi để ngân vang, trao truyền vượt giới hạn. Tính hữu hạn của thế hệ, của thang bậc, độ tuổi đã được Kim Đồng "phá vỡ" bằng sự đa dạng của nội dung và đối tượng phục vụ. 

Vẽ cho trẻ em cũng là tâm huyết của Ông nội tôi, họa sĩ Vi Kiến Minh (1926-1981), cánh chim đầu đàn của Mĩ thuật Việt Bắc trong sự nghiệp sáng tác - đào tạo - xuất bản của mình, luôn dành ưu tiên cho việc vẽ cho trẻ con. 

Ông tôi đã vẽ cho con, dạy con vẽ, tham gia vẽ bìa và minh họa sách cho thiếu niên và mời nhiều họa sĩ vẽ cho mảng này, khi Ông là chủ biên NXB Văn hóa dân tộc. Ông tôi  từng vẽ chân dung  Kim Đồng, người em của quê hương theo cách mạng sau mình, vẽ cho NXB Kim Đồng. 

Và những người bạn của Ông tôi như: Mai Văn Hiến, Sĩ Ngọc, Đào Đức, Mai Long… cũng gắn bó lâu năm với Kim Đồng. Chỉ tiếc Ông tôi đoản thọ nên hành trình sáng tạo không dài. Những người bạn của Ông yêu và cùng vẽ cho trẻ thơ ngày ấy, chỉ còn họa sĩ Mai Long người đã chung sức với Kim Đồng từ ngày đầu đến tuổi 60 của NXB.

Và tôi sẽ tiếp tục con đường của Ông tôi như đã viết tập thơ Chu du cùng Ông nội và sáng tác cho các con của mình.

Ai cũng có tuổi thơ gắn với kỉ niệm vui hay buồn cũng là phần đời đẹp nhất. Tôi có được tuổi thơ trù phú chính nhờ bố tôi, người khai tâm và dẫn dắt con gái đầu lòng vào con đường nghệ thuật. Một đời người có thể đi và đi qua, bắt gặp nhiều con đường, tùy năng lực và điều kiện mỗi người sẽ chọn được/ phải một con đường nào đó, hay đi trên con đường khác nhau nhiều ngã rẽ, mở lối, nối sang đường khác. 

Những cuốn sách đầu tiên và quan trọng của tuổi thơ tôi, đều do bố tôi mua về hướng dẫn, nhắc con đọc. Mỗi loại hình nghệ thuật cũng như một ngôi nhà đẹp, thậm chí là tòa biệt thự, lâu đài chứa đựng, dung ẩn những giá trị, tài sản tinh thần. Trong đó, văn học là ngôi nhà quan trọng nhất, vừa là gốc, là nền tảng của các mọi loại hình nghệ thuật. 

Kim Đồng với logo hai chữ KĐ viết tắt thân quen, các tủ sách Măng Non, Ngựa Gióng thân thuộc tuổi thơ tôi biết bao. Chúng khơi mở tâm hồn, hướng tôi đến bao khung trời mới mênh mông, giúp tôi nảy nở tưởng tượng. 

Bước vào ngôi nhà ấy, bị hấp dẫn không phải vì nhiều căn phòng tráng lệ, đồ vật choáng lộn, mà là những ô cửa diệu kì của cảm xúc, cái đẹp, hiểu biết, văn hóa, lịch sử, mơ ước, tương lai. Sự đa dạng của các thể loại, tác giả cho độc giả thỏa sức lựa chọn và tiếp nhận phong phú. 

Không NXB nào đông độc giả, độc giả truyền đời như Kim Đồng. Bởi thế, nhà văn, nhà thơ, dịch giả, họa sĩ nào đóng góp cho Kim Đồng tác phẩm hay, đều "lãi ròng", thậm chí bội thu, bởi mỗi tác phẩm ý nghĩa, cuốn hút, không chỉ được mỗi độc giả đọc nhiều lần mà họ còn truyền lại, giới thiệu cho con, cháu mình. Lấy đâu phép màu xoay ngược kim đồng hồ thời gian thực tế, không quyền năng nào giúp con người được sống hai lần tuổi trẻ. 

Song quãng đời vô giá ấy có thể hiện ra, không chỉ do mường tượng, khát khao qua những đoạn cắt, mảnh ghép trong những giấc mơ. Khi chúng ta thấy lại những cuốn sách đã từng say mê, thậm chí nhiều thế hệ, xã hội, nhiều dân tộc, nhiều quốc gia, tính cách, hành động được quyết định trong đường đời được ảnh hưởng từ đây, ta không bao giờ tin sự suy thoái, thậm chí những dự báo về nguy cơ tồn vong của văn học xuất bản in ấn truyền thống. Mỗi trang sách có dấu vân tay người đọc. 

Từng cuốn là những phần đời thiêng liêng. Sinh nhật Kim Đồng tuổi 60 như thể sinh nhật chung của những độc giả gặp nhau trong ngày hội cùng sống lại tuổi thơ trên sân ga khởi hành và cũng là đích đến của kí ức sâu đậm - đỉnh cao của trí tưởng mỗi người. 

Trong mối quan hệ kép vừa là độc giả vừa là tác giả gần gũi với Kim Đồng, tôi thấy mình là thành viên của ngôi nhà văn học ấy. Khi tôi viết những dòng này vào giữa Hè tháng Bảy, tôi ngồi bên hai con tôi. Cháu gái sinh mùa Đông, cháu trai sinh mùa Xuân. 

Dù sau này các cháu có ước mơ làm nghề gì, thì bốn mùa, tôi đều định hướng các cháu biết yêu văn học, chăm đọc sách Kim Đồng từ lúc chưa đầy tuổi lại là những trang chữ, trang tranh… đầu đời xây dựng tuổi thơ của các con tôi. Kim Đồng ngày một giàu mạnh bởi chính lượng độc giả, tác giả đầy lên qua thời gian làm nên uy tín, thương hiệu và gia tài vô giá. 

NXB Kim Đồng vẫn hằng trao gia tài ấy mỗi ngày cho bạn nhi đồng, bạn thiếu niên, thanh niên, cả bạn trung niên, lão niên trong vòng tay rộng mở khi gần như không có giới hạn về đối tượng phục vụ nhờ cơ cấu sách hấp dẫn, đa dạng, liên tục. Trong lâu đài văn học nhiều ô cửa, có ngôi nhà đẹp nhất, đáng yêu nhất, nhiệm màu nhất: Kim 

Vi Thùy Linh
.
.