“Tiếng thơ ai động đất trời…”

• Hướng tới Lễ kỷ niệm ngày sinh, ngày mất Đại thi hào Nguyễn Du
• Tu bổ Khu di tích đại thi hào Nguyễn Du
• Tổ chức lễ giỗ lần thứ 196 đại thi hào Nguyễn Du
• Phát hành bộ tem kỷ niệm 250 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du
• Nhiều hoạt động văn hóa đặc biệt nhân dịp kỷ niệm 250 năm ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du

Những ngày này, chúng tôi về Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh, đi đâu cũng bắt gặp người dân nói về Nguyễn Du, nói về “Truyện Kiều”. Cách đây hơn 200 năm, đại thi hào Nguyễn Du đã thốt lên “Chẳng biết 300 năm lẻ nữa/ Người đời ai khóc Tố Như không”. Không phải 300 năm mà ngàn năm sau nữa, nhân loại vẫn mãi tự hào về Nguyễn Du, về “Truyện Kiều”. Bởi “Truyện Kiều” đã vượt qua giới hạn không gian và thời gian, trở thành dòng chảy văn hóa nhân văn trong tâm thức mỗi người.

“Truyện Kiều còn, tiếng ta còn…”

Từ đầu thế kỷ XX, học giả Phạm Quỳnh đã có câu nói nổi tiếng "Truyện Kiều còn, tiếng ta còn. Tiếng ta còn, nước ta còn". Trải qua hàng trăm năm với biết bao dâu bể từ khi đại thi hào Nguyễn Du viết ra, “Truyện Kiều” vẫn mãi lay động tâm trí hàng triệu triệu người trên khắp thế giới. Có thể ít có một áng văn thơ nào của nhân loại lại được truyền tụng, thẫm đẫm nhân văn trong đời sống xã hội như “Truyện Kiều”.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên trao đôi câu nói nổi tiếng của học giả Phạm Quỳnh "Truyện Kiều còn, tiếng ta còn. Tiếng ta còn, nước ta còn" cho Hội Kiều học.

Cuộc đời Nguyễn Du gắn với “Truyện Kiều” bởi nói đến “Truyện Kiều” là nói đến đại thi hào. Hơn 200 năm qua, “Truyện Kiều” là áng văn chương tồn tại xuyên suốt với chiều dài lịch sử, văn hóa của dân tộc. “Truyện Kiều” gắn bó với người dân Việt Nam từ khi cất tiếng khóc chào đời, nằm trong nôi chúng ta đã được nghe bà, nghe mẹ đọc Kiều, ngâm Kiều ru ngủ à ơi theo tiếng võng.

“Truyện Kiều” là tác phẩm không phân biệt người đọc, nó vừa mang tính bác học, vừa mang tính bình dân. Chính vì vậy, bác nông dân cày ruộng vẫn say sưa với một vài câu Kiều; người lính trên rừng Trường Sơn trong những năm lửa đạn chiến tranh vẫn bắc võng ngâm Kiều trong những chặng đường hành quân; nhiều thế hệ giáo viên, học sinh vẫn say sưa nghiên cứu “Truyện Kiều” trên giảng đường đại học...

Trăm năm qua, rất nhiều nhà nghiên cứu đã dày công nghiên cứu về “Truyện Kiều”. Rất nhiều học giả dày công nghiên cứu, có người đã dành cả cuộc đời để đi tìm cái hay cái đẹp trong 3.254 cầu Kiều. Sức lan tỏa của “Truyện Kiều” trong đời sống xã hội rất mãnh liệt. Có thể nói, nhân loại chưa có tác phẩm văn học nào có ảnh hưởng sâu rộng trong các lĩnh vực đời sống xã hội như “Truyện Kiều”.

Do yêu “Truyện Kiều” mà nảy sinh nhiều loại hình nghệ thuật văn chương xung quanh “Truyện Kiều”: tập Kiều, lẩy Kiều, bình Kiều, vịnh Kiều...; thậm chí còn dùng “Truyện Kiều” để bói toán vận hạn tốt xấu (bói Kiều). “Truyện Kiều” được dựng thành phim, đưa lên sân khấu: Tuồng, chèo, cải lương, hội họa... và còn có cả một cuốn từ điển để học giả, người đọc tra cứu điển tích ngữ nghĩa...

“Nguyễn Du viết Kiều, đất nước hóa thành văn”

Năm 1964 tại Berlin (Đức), Hội đồng Hòa Bình thế giới họp từ ngày 6 đến ngày 9 tháng 12 và ra quyết nghị lấy năm 1965 là năm kỷ niệm 200 năm năm sinh Nguyễn Du trên toàn thế giới cùng với 8 danh nhân khác đã có những đóng góp lớn cho nền văn hóa của nhân loại.

Kể từ đó đến nay, Nguyễn Du và tác phẩm “Truyện Kiều” được nhân loại ngày một tôn vinh. Giờ đây, “Truyện Kiều” đã được dịch ra rất nhiều thứ tiếng trên thế giới: Anh, Pháp, Nga, Đức, Trung Quốc, Tây Ban Nha, Tiệp Khắc, Hungary, Bulgaria, Nhật Bản, Lào, Thái Lan, Hàn Quốc...

Năm 1926, dịch giả người Pháp Rơ-ne-cry-sac khi dịch “Truyện Kiều” đã viết bài nghiên cứu dài 96 trang, có đoạn viết: “Kiệt tác của Nguyễn Du có thể so sánh một cách xứng đáng với kiệt tác của bất kỳ quốc gia nào, bất kỳ thời đại nào”. Cuối cùng, ông kết luận: “Sung sướng thay bậc thi sĩ với một tác phẩm độc nhất vô nhị đã làm rung động và ca vang tất cả tâm hồn của một dân tộc”.

Theo cách tính của một số nhà nghiên cứu, đến nay “Truyện Kiều” của Nguyễn Du đã đạt nhiều "kỷ lục" thế giới: Thú chơi tập Kiều; 10 bản dịch “Truyện Kiều” ra tiếng Pháp; 7 cuốn Hậu Truyện Kiều; Truyện Kiều đọc ngược; Văn hóa Kiều.

Và nhiều "kỷ lục" Việt Nam như: Quyển truyện thơ duy nhất dùng để bói; Quyển sách tạo ra hiện tượng độc đáo “Vịnh Kiều”; Tác phẩm tạo ra nhiều câu đố nhất; Quyển sách tạo ra nhiều giai thoại nhất; Tác phẩm có số sách viết nhiều nhất ở Việt Nam; Bộ phim truyện đầu tiên của Việt Nam là từ “Truyện Kiều”; Quyển sách nặng nhất Việt Nam...

Ngoài ra còn có rất nhiều điểm độc đáo khác ở “Truyện Kiều” như: Quyển sách bằng chữ Nôm được in đi in lại nhiều lần nhất; Tác phẩm có số lượng các bài báo viết về nó nhiều nhất; Trong 4 năm gần đây nhất có thêm 20 quyển sách nghiên cứu về “Truyện Kiều”; “Truyện kiều” là quyển sách có đời sống thăng trầm nhất; Tác phẩm văn học đầu tiên của Việt Nam làm điểm tựa cho một luận án tiến sĩ của người nước ngoài và cũng là cơ sở cho nhiều luận án tiến sĩ nhất; Tác phẩm được đưa lên sân khấu với nhiều thể loại nhất; “Truyện Kiều” là tác phẩm văn học mà hội họa đã quy tụ nhiều danh họa hàng đầu; Văn bản mà người ta tranh cãi về chữ nghĩa nhiều nhất...

Có ít tác phẩm văn học mà được các nguyên thủ trên thế giới nhắc đến khi làm việc hoặc nói chuyện bang giao với một nước khác nhiều như “Truyện Kiều” của đại thi hào Nguyễn Du, đặc biệt là các nguyên thủ Mỹ. Tháng 11-2000, trong chuyến thăm đầu tiên đến Việt Nam với vai trò Tổng thống Mỹ, tại bữa tiệc chiêu đãi quốc khách ở Phủ Chủ tịch, Tổng thống Bill Clinton đã lẩy hai câu trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du: “Sen tàn cúc lại nở hoa/ Sầu dài ngày ngắn, đông đà sang xuân”.

Khu lưu niệm đại thi hào Nguyễn Du ở huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

Tháng 7-2015, khi tiếp Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ở thủ đô Washington D.C, Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đọc hai câu Kiều rất ý nghĩa: “Trời còn để có hôm nay/ Tan sương đầu ngõ, vén mây giữa trời”.

Tháng 5-2016, khi kết thúc bài phát biểu của mình trong chuyến thăm chính thức Việt Nam tại Hà Nội, Tổng thống Mỹ Barack Obama cũng đã trích dẫn hai câu Kiều khi nhấn mạnh về niềm tin chiến lược hai nước dành cho nhau: “Rằng, trăm năm cũng từ đây/ Của tin gọi một chút này làm ghi”.

Theo bà Katherine Muller Marin, nguyên Trưởng Văn phòng đại diện UNESCO tại Việt Nam thì “Truyện Kiều” của Nguyễn Du có 5 giá trị phổ quát được UNESCO vinh danh, đó là giá trị khát vọng hòa bình; giá trị nhân văn cao cả; giá trị về truyền thống gia đình; giá trị về truyền thống văn hóa và giá trị về bình đẳng giới.

Tiến sĩ Võ Hồng Hải, một người con Hà Tĩnh, nhà nghiên cứu về Nguyễn Du và “Truyện Kiều” cho biết: “Truyện Kiều” đã ảnh hưởng sâu rộng đối với mọi tầng lớp nhân dân Hà Tĩnh. Qua các dịp lễ kỷ niệm, “Truyện Kiều” lại được vinh danh trong lòng người dân Hà Tĩnh. Tổ chức kỷ niệm ngày sinh của đại thi hào một cách trọng thể, đây là một dấu mốc lớn trong việc nghiên cứu, đánh giá và khẳng định, tôn vinh Nguyễn Du và “Truyện Kiều”.

Liên quan đến các hoạt động lễ kỷ niệm 255 năm ngày sinh, tưởng niệm 200 năm ngày mất đại thi hào dân tộc Nguyễn Du, hơn một năm qua, tỉnh Hà Tĩnh phối hợp với các bộ, ngành Trung ương đã tích cực chuẩn bị nhiều chương trình cho lễ kỷ niệm. Hiện, ban tổ chức lễ kỷ niệm đã lấy ý kiến góp ý, thống nhất đề cương kịch bản và demo âm nhạc chương trình nghệ thuật chào mừng lễ kỷ niệm.

Ban tổ chức xây dựng kịch bản với 2 phương án: Tổ chức ngoài trời với quy mô lớn ở quảng trường thành phố Hà Tĩnh hoặc tại Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh tỉnh Hà Tĩnh. Hiện, tỉnh Hà Tĩnh đang đẩy nhanh tiến độ xây dựng các hạng mục dự án chỉnh trang, tôn tạo Di tích Quốc gia đặc biệt Khu lưu niệm đại thi hào dân tộc Nguyễn Du.

Ban tổ chức các hoạt động lễ kỷ niệm 255 năm ngày sinh, tưởng niệm 200 năm ngày mất đại thi hào dân tộc Nguyễn Du đang hoàn thành việc xuất bản các ấn phẩm: Kỷ yếu hội thảo “Nguyễn Du - Puskin, tương đồng và khác biệt”; Kỷ yếu hội thảo khoa học “Tiếng Việt trong Truyện Kiều”. Lễ kỷ niệm ngày sinh, ngày mất đại thi hào diễn ra nhiều hoạt động như: Lễ giỗ lần thứ 200 đại thi hào Nguyễn Du tại thị trấn Tiên Điền, huyện Nghi Xuân vào sáng 26-9. Tổ chức tổng kết, trao giải cuộc thi “Tìm hiểu về đại thi hào Nguyễn Du và tác phẩm Truyện Kiều” dự kiến vào chiều 25-9 tại thành phố Hà Tĩnh. Tổng kết và trao giải các cuộc thi: “Bạn đọc thuộc Kiều”, “Viết văn tế Nguyễn Du”, “Giải Văn học nghệ thuật Nguyễn Du lần thứ VII” dự kiến từ ngày 23 đến ngày 25-9 tại huyện Nghi Xuân. Công diễn kịch thơ “Hoạn Thư ghen” vào tối 22-9 tại thành phố Hà Tĩnh và tối 24-9 tại huyện Nghi Xuân.

Trưng bày hiện vật, ấn phẩm về Nguyễn Du và “Truyện Kiều” dự kiến ngày 24-9 tại huyện Nghi Xuân. Công chiếu phần 1 phim tài liệu nghệ thuật “Đại thi hào Nguyễn Du”. Liên hoan các CLB dân ca ví, giặm dự kiến tổ chức trong tháng 10. Xuất bản, tái bản các ấn phẩm về Nguyễn Du và “Truyện Kiều”...