Cờ đến tay tất biết cách phất

Mặc dù không được người cha chuẩn bị ngay từ đầu cho cương vị Tổng thống như người anh cả nhưng ông Bashar al-Assad đã thực thi được tốt chức phận của mình và như thực tế cho thấy, đã không chỉ giữ vững mà còn củng cố thêm vị trí quan trọng của Syria trên bàn cờ chính trị Trung Đông và thế giới.

Khi ông Bashar sinh ra, người cha của ông, Hafez al-Assad, mới chỉ là một thiếu tướng, chỉ huy lực lượng phòng không và không quân Syria. Tháng 10/1970, ông Hafez al-Assad từ cương vị Bộ trưởng Quốc phòng đã lên nắm chính quyền ở Syria sau một cuộc đảo chính quân sự xuôi chèo mát mái. Tháng 3/1971, ông Hafez al-Assad được bầu làm Tổng thống Syria…

Gia tộc al-Assad thuộc giáo phái Alawi  (còn gọi là những người Nusayris, theo tên của người sáng lập ra giáo phái này, nhà tiên tri Mohammad ibn Nusayr, sống ở nửa cuối thế kỷ thứ IX). Số thành viên giáo phái này ở Syria chỉ chiếm khoảng 10-12% số tín đồ Hồi giáo cả nước.

Những tín đồ Hồi giáo cực đoan của các dòng Sunni và Shiite coi những người Alawi là tà giáo vì "tội" từ bỏ những tín điều chung của đạo Hồi: Họ tin vào việc đầu thai sang kiếp khác, thờ cúng mặt trời, sao và trăng; ngoài ra, họ còn thờ Chúa Jesus, kỷ niệm lễ giáng sinh và phục sinh của Thiên Chúa giáo, đọc Kinh Thánh và trong những ngày lễ vẫn uống rượu và ăn thịt...

Các tín đồ dòng Alawi được chia thành hai nhóm: nhóm "tinh hoa" được nắm giữ những cuốn sách thánh và những kiến thức đặc biệt, còn nhóm "quần chúng" chỉ là những tín đồ người trên nói sao thì nghe vậy. Gia tộc Assad từ nhiều đời đều thuộc nhóm "quần chúng", thường là không có vị thế đáng kể trong xã hội Syria…

Tuy nhiên, mọi sự đã đổi khác khi ông Hafez al-Assad trở thành nhà lãnh đạo quốc gia. Dưới thời cầm quyền của ông, quân đội và lực lượng an ninh đều do các thành viên của giáo phái Alawi nắm giữ, còn đại diện các giáo phái khác của đạo Hồi chỉ được xếp vào các lĩnh vực kinh tế quốc dân…

Ông Bashar al-Assad là người con thứ ba trong gia đình. Trên ông có người chị cả Bushra, người anh trai Basil. Dưới ông là hai người em trai Maher và Majid. Người cha do quá bận bịu công vụ nên việc giáo dục con cái đều thuộc quyền người mẹ, bà Manisa, xuất thân từ gia tộc Makhlouf rất giàu có. Các thành viên của gia đình Tổng thống Syria sống khá khiêm nhường và ít khi xuất hiện trên các phương tiện thông tin đại chúng…

Ông Bashar al-Assad thuở nhỏ theo học ở trường thượng lưu Pháp ngữ Hurria ở Damascus. Theo một số nguồn tin, cậu bé Bashar đã luôn là một học sinh chăm chỉ và nói thông thạo cả tiếng Anh lẫn tiếng Pháp. Năm 1980, vị Tổng thống tương lai còn tốt nghiệp một khóa học nhảy dù. Năm 1982, ông Bashar tốt nghiệp cao đẳng và được nhận bằng cử nhân.

Một số nguồn tin cho rằng, sau khi  đã có bằng cử nhân, ông Bashar gia nhập quân đội rồi phục viên với quân hàm trung sĩ trên vai. Rồi ông vào học Khoa Y ở Trường Đại học Tổng hợp Damascus theo chuyên ngành bác sĩ nhãn khoa. Một số nguồn tin khác lại cho rằng, ông vào học làm bác sĩ nhãn khoa luôn chứ không đi phục vụ trong quân ngũ. Cha ông thời trẻ cũng đã mơ ước được trở thành bác sĩ nhưng hoặc vì gia cảnh khó khăn hoặc vì lo cho vận nước sau cuộc chiến tranh đầu tiên giữa thế giới Arab với Israel, nên đã khoác áo quân nhân.

Năm 1988, ông Bashar tốt nghiệp xuất sắc Khoa Y và bắt đầu hành nghề bác sĩ nhãn khoa ở viện quân y lớn nhất đất nước tại khu vực ngoại ô Damascus. Năm 1991 (hoặc năm 1992, theo một nguồn tư liệu khác), ông sang thực tập ở Trung tâm nhãn khoa Western Eye Hospital thuộc Bệnh viện St. Mary ở khu Padddington của London, Anh quốc.

Tại đó, ông Bashar đã sử dụng một tên họ giả để những người xung quanh không biết ông là con trai của Tổng thống Hafez al-Assad. Ông đã tham gia vào nhiều hội nghị khoa học quốc tế và thích giao du với các trí thức Syria hơn là với giới quân sự hay chính khách… Ngoài môn khoa học về mắt, ông Bashar còn rất quan tâm tới tin học.

Tháng 2/1994, ông Bashar bắt buộc phải bỏ dở đợt thực tập ở Anh để trở về Damascus vì trước đó, ngày 21/1/1994, người anh trai của ông, Basil, đã bị chết trong một tai nạn xe hơi. Ông Basil mới là đứa con được cha chuẩn bị cho nối nghiệp làm Tổng thống sau này… Những thông tin đầu tiên về việc ông Basil sẽ là "thái tử" xuất hiện từ giữa những năm 80 của thế kỷ trước, sau lần ông Hafez al-Assad bị một cơn đột quỵ nặng.

Đó đã là một sự lựa chọn đúng vì ông Basil không chỉ là một nhân vật được giới trẻ Syria sùng mộ mà còn được cả giới quân sự nước này kính trọng. Sau khi ông Basil tử nạn, người cha đã buộc phải chọn ông Bashar là "thái tử" mặc dù biết người con thứ ba của mình không mấy quan tâm tới chính trường mà chỉ say mê nghề bác sĩ chữa mắt.

Nói cho cùng, ông Hafez al-Assad khi đó cũng không thể lựa chọn khác đi vì hai người con trai còn lại hoàn toàn không thích hợp để trở thành những nhà lãnh đạo đất nước: Maher khét tiếng nóng nảy, còn Majid lại bị dính líu tới một số vụ buôn bán ma túy…

Theo một số nguồn tin, người đã đề cử ông Bashar vào cương vị "thái tử" với Tổng thống Hafez al-Assad là tướng Bahjat Soulieman, chỉ huy lực lượng tình báo Syria. Mặc dầu phong cách lãnh đạo của ông Hafez al-Assad khá độc tôn nhưng ông cũng không thể không tính đến ý kiến của giới quân sự an ninh và đảng Bath cũng như dư luận xã hội khi tìm kiếm người kế vị.

Sau khi được chọn làm "thái tử", ông Bashar bắt buộc phải bỏ mộng chuyên tâm làm bác sĩ nhãn khoa mà đã bước vào con đường "tu luyện" để chuẩn bị cho vị trí nguyên thủ tương lai. Trở về Syria, ông đã vào học ở Học viện Quân sự tại thành phố Homls và được nhập vào quân số của sư đoàn cận vệ cộng hòa với quân hàm đại úy.

Người cha đã xếp cho con trai những "sư phụ" quân sự là các vị tướng giàu kinh nghiệm. Theo một số nguồn tin, trong những năm 1994-1995, ông Bashar còn có một cố vấn riêng là sĩ quan Nga. Tới năm 1995, ông Bashar đã có thể trở thành chỉ huy trưởng tiểu đoàn xe tăng. Năm 1996, ông được thăng cấp thiếu tá.

Năm 1997, sau khi tốt nghiệp xuất sắc các khóa tham mưu và nghiên cứu khoa học kỹ thuật quân sự, ông Bashar đã được thăng cấp trung tá và được cử làm chỉ huy trưởng lực lượng vệ binh cộng hòa. Tháng 1/1999, vị Tổng thống tương lai đã được thăng cấp đại tá.

Song song với việc trau dồi kỹ năng quân sự, ông Bashar còn tham gia vào việc điều hành quốc sự. Ông trở thành cố vấn chính trị của cha mình, phụ trách Ủy ban xem xét kiện tụng và chống tham nhũng… Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, ông Bashar được cha mình trao quyền chỉ huy các chuyên gia thuộc lực lượng an ninh nội bộ. Ông cũng được cha cho quyền ký lệnh đặc xá những người từng bị kết tội vi phạm hiến pháp…

Dần dà, theo đà trưởng thành của người con trai, Tổng thống Hafez al-Assad đã chuyển giao nhiều quyền lực quan trọng cho ông Bashar. Trên cương vị người phụ trách chính sách đầu tư, ông Bashar đã tích cực hỗ trợ cho quyền lợi của các doanh nhân trẻ, trong đó có nhiều con cháu của các quan chức cao cấp.

Mặc dù không được giao chủ trì lĩnh vực đối ngoại, ông Bashar vẫn phụ trách về quan hệ giữa Syria và Lebanon, công việc vẫn được coi là "nội bộ" đối với Damascus. Và ảnh hưởng của ông đối với chính trường Lebanon ngày một gia tăng…

Năm 1999, ông Bashar đã thực hiện chuyến công du ngoại quốc đầu tiên tới một số quốc gia Arab (như Jordan, Arab Saudi, Kuwait, Bahrein và Oman), rồi đi sang thăm Pháp. Tiếp theo, ông được người cha giao quyền thay mặt nguyên thủ quốc gia  tiếp những đoàn khách nước ngoài…

Năm 1994, ông Bashar được cử làm lãnh đạo Hội Computer Syria. Chính nhờ những nỗ lực của ông mà cuối năm 1998 tại Syria đã có mạng Internet và tới tháng 1/2000, có mạng điện thoại di động…

Theo các chuyên gia, chỉ trong một thời gian không dài, ông Bashar đã thay đổi được hình ảnh của mình một cách căn bản, từ một bác sĩ nhãn khoa khiêm nhường trở thành một chính trị gia tầm cỡ, năng động, công bằng, trung thực với một đội hình được lựa chọn cẩn thận.

Chính vì thế khi Tổng thống Hafez al-Assad qua đời bị bệnh suy tim ngày 10/6/2000, đã không có trở ngại gì lớn cho việc ông Bashar lên làm Tổng thống. Ngay trong ngày 10/6/2000, Quốc hội Syria đã hạ lứa tuổi tối thiểu dành cho các ứng cử viên Tổng thống từ 40 xuống 34.

Tới ngày 11/6/2000, quyền Tổng thống Syria là Phó Tổng thống thứ nhất Halim Khaddam đã phong cho ông quân hàm Trung tướng và cử ông làm Tổng Tư lệnh quân đội Syria. Ông cũng được đảng Bath bầu làm Tổng bí thư thay cho cha mình. Cũng chính đảng Bath đã bầu ông làm ứng cử viên duy nhất ra tranh cử Tổng thống. Và mọi sự đã diễn ra đúng như người cha dự liệu.

Cuộc trưng cầu dân ý ngày 10/7/2000 đã chính thức hóa vị trí nguyên thủ quốc gia của ông Bashar al-Assad. Trong nhiệm kỳ đầu, ông đã thực hiện tốt chức trách của mình nên tới cuộc bầu cử năm 2007, ông lại tái đắc cử Tổng thống Syria…Hiện nay, không ai trên thế giới hoài nghi về khả năng trị quốc của Tổng thống Bashar al-Assad.

Ông đã tiếp nối được những nỗ lực của cha mình trong việc duy trì vị thế nổi bật của Syria trong thế giới Arab nói riêng và trên trường quốc tế nói chung. Không quá gây căng thẳng với  Israel, Tổng thống Bashar al-Assad vẫn giữ được các mối quan hệ mật thiết trong nội bộ các nước Arab để giữ vững thế cân bằng dẫu mong manh nhưng có vẫn hơn không ở khu vực "rốn dầu" thế giới